Kiszenie zielonek to bardzo ważny zabieg. Aby był przeprowadzony prawidłowo, ważne są etapy jak m.in. odpowiedni zbiór i cięcie trawy na danej wysokości.

Mimo że w Europie kukurydza jest powszechnie uprawiana na cele paszowe, to nadal większość pasz objętościowych wilgotnych konserwowanych powstaje z zielonek z traw. Spośród traw, które rosną w Polsce, rajgras włoski (życica wielokwiatowa) zakisza się łatwo, z kolei rajgras angielski (życica trwała) średnio łatwo. Umiarkowanie łatwo zakisza się też stokłosy, kostrzewa łąkowa, kupkówka pospolita, tymotka łąkowa i trawy z trwałych użytków zielonych (TUZ). Trudne do zakiszenia są z kolei rośliny bobowate drobnonasienne (motylkowate).

Kiszenie zielonek – od czego zacząć?

Kiszenie zielonek powinno rozpocząć się od odpowiedniego zbioru. Zależnie od fazy wegetacji i wilgotności zielonek, zbiór może być jednofazowy (koszenie i rozdrabnianie) albo dwufazowy tj. koszenie roślin niepociętych i ich przewiędnięcie, zbiór i rozdrabnianie lub zbiór bez rozdrabniania w zależności od technologii zakiszania). Zielonki zakiszane są w zbiornikach przejazdowych lub nieprzejazdowych, zadaszonych lub niezadaszonych, w belach cylindrycznych formowanych za pomocą pras zwijających zmienno- i stałokomorowych, a także w rękawach foliowych.

Skład chemiczny zielonek może zmieniać się w trakcie wegetacji. Im zielonki są starsze (mają późniejszą fazę rozwoju), tym więcej zawierają włókna surowego, które sprawia, że kiszonki mają wyższe pH i są gorszej jakości. Trawy należy kosić gdy są w fazie kłoszenia lub wyrzucania wiech, natomiast rośliny bobowate drobnonasienne na początku kwitnienia.

Najlepiej gdy zielonki zbierane są po południu, gdyż w ciągu dnia rośliny przeprowadzają asymilację (fotosyntezę, transpirację). Gromadzą przy tym składniki zapasowe, czyli cukry niezbędne bakteriom kwasu mlekowego w procesie fermentacji. Z kolei rano jest ich w roślinach mniej, gdyż w nocy zostały częściowo zużyte na potrzeby metabolizmu roślin.

Bakterie mlekowe do swojego rozwoju potrzebują wody. Gdy wilgotność biomasy jest poniżej 65% (zawiera ona powyżej 35% suchej masy), warunki takie nie sprzyjają im rozwojowi. Natomiast w zbyt wilgotnych kiszonkach dużo jest kwasu octowego, występuje też kwas masłowy.

Ścinanie traw na odpowiedniej wysokości

Aby kiszenie zielonek było jak najbardziej efektywne warto ścinać trawy na odpowiedniej wysokości. Trawy zaleca się zbierać przy zawartości 25-45% suchej masy natomiast mieszanki traw z roślinami bobowatymi drobnonasiennymi przy poziomie 35-45%. Przy pomiarach bierze się pod uwagę zmianę suchej masy w trakcie procesu kiszenia. W trakcie koszenia, przesuszania i zwożenia zielonki zawartość suchej masy ulega zmianom. W stosie kiszonkowym jej zawartość jest zróżnicowana, tzn. kiszonka ma jej różną ilość, co zależy od gatunku roślin, warunków technicznych zakiszania i miejsca w stosie kiszonkowym.

Trawy na trwałych użytkach zielonych (TUZ) zaleca się ścinać na kiszonkę na wysokości 5 cm, z kolei z upraw polowych – na wysokości 7 cm. Takie cięcie nie uszkodzi stożka wzrostu. Ważne jest, iż dzięki temu drobne zwierzęta polne nie dostaną się do sieczkarni i nie spowodują zagrożenia na skutek rozkładu w kiszonce ich ciała, co może doprowadzić do pojawienia się w kiszonce tzw. jadów trupich, czego efektem może być zatrucie zwierząt jadem kiełbasianym. Im niżej kosi się zielonkę, tym jest ona bardziej zanieczyszczona i zawiera więcej popiołu surowego, którego ilość w kiszonce nie powinna przekraczać 8% w suchej masie.

Aby fermentacja mlekowa przebiegła prawidłowo, rozdrobnienie powinno być niewielkie, co jednak nie uwzględnia potrzeb fizjologii trawienia przeżuwaczy, dla których najlepsza długość sieczki, to nawet około 4 cm. Rozdrobnienie ma też istotne znaczenie przy skarmianiu dawek całkowicie wymieszanych – TMR (ang. total mixed ratio) lub częściowo wymieszanych – PMR (ang. partly mixed ratio).

Ugniatanie i okrycie kiszonek

Odpowiednie kiszenie zielonek to również odpowiednie jej ugniecenie. Proces ten należy rozpocząć już po przywiezieniu pierwszej przyczepy i zakończyć godzinę po wysypaniu na stos kiszonkowy, zielonki z ostatniej przyczepy. Warstwy o grubości około 15-30 cm najlepiej ugniatać ciągnikiem kołowym, ze względu na większy nacisk na 1 cm kw. powierzchni. Ugniatanie biomasy kiszonki sprzyja wyparciu powietrza, co w połączeniu z uszczelnieniem, stwarza warunki beztlenowe, niezbędne do rozwoju bakterii kwasu mlekowego.

Do owijania bel i balotów składowanych pod zadaszeniem można użyć folii czarnej, natomiast w przypadku przechowywania na polu − folii białej, która „odbija” promienie słoneczne i nie podnosi temperatury wewnątrz beli. Jeśli folia jest dwukolorowa, jej ciemna strona powinna przylegać do kiszonki, a jasna znajdować się na zewnątrz.

W zbiornikach naziemnych i na pryzmach folię należy równomiernie obciążać na całej powierzchni kiszonki, np. starymi oponami, workami z piaskiem lub belami słomy. Obecnie można również znaleźć dodatkową powłokę folii z materiału typu brezentowego, która chroni ją przed ptakami i gryzoniami oraz ją obciąża.

Kiszenie zielonek powinno być krótkie

Kiszenie zielonek nie powinno trwać zbyt długo, a im krótszy czas kiszenia, tym lepiej. Czas formowania jednej pryzmy czy napełniania zbiornika, nie powinien przekraczać 3 dni, gdyż wydłużenie okresu zakiszania prowadzi do nadmiernych strat w procesie fermentacji. Wielkość zbiornika na kiszonkę powinna być dostosowana do ilości zwierząt karmionych kiszonką, oraz czasu potrzebnego na uformowanie kiszonki (napełnienie zbiornika).

Kiszonki nie można składować bezpośrednio na ziemi, ale w silosach, rękawach foliowych, na płytach lub pokładzie z folii, sieczki, słomy lub innym materiale chłonnym, oraz pod przykryciem w odległości mniejszej niż 25 m od studni lub ujęcia wody. Bele kiszonki z więdnących roślin i z sianokiszonką, można przechowywać bezpośrednio na ziemi.

Czytaj też: Sianokiszonka – sposoby na uzyskanie materiału dobrej jakości

 technologia.kpodr.pl/fot.pixabay