Zrównoważona produkcja rolna przyszłością rolnictwa? Prowadzenie działalności przy zachowaniu pełnej równowagi pomiędzy czynnikami społeczno-gospodarczymi a środowiskowymi, to wyzwanie, z którym będą się mierzyć się rolnicy w nadchodzących latach. Już teraz warto przeanalizować wyzwania pojawiające się na horyzoncie, a podejmując kolejne decyzje biznesowe dotyczące rozwoju gospodarstw brać je pod uwagę.

Zrównoważona produkcja, czyli jaka?

Odnosząc zachowanie pełnej równowagi pomiędzy czynnikami społeczno-gospodarczymi a środowiskowymi, do rolnictwa okazuje się, że poprzez "rolnictwo zrównoważone" należy rozumieć produkcję zdrowej, wysokiej jakości żywności w sposób chroniący w pełni stan środowiska naturalnego. Zrównoważona produkcja musi być jednak prowadzona w sposób przynoszący gospodarzom korzyści finansowe.

Opracowanie, promowanie i wdrażanie dobrych praktyk do praktyki produkcyjnej ukierunkowanych na ochronę środowiska, stanowi jeden z najistotniejszych kierunków Wspólnej Polityki Rolnej. Szczególnie widoczne staje się to w negocjowanej, nowej WPR. Już teraz, wiadomo, że ramach następnego długoterminowego budżetu UE na lata 2021–2027 pieniądze będą jak dotychczas kierowane na działania wspierające rolników i społeczności wiejskie, ale znacząca ich część zostanie przeznaczona na realizację zadań odzwierciedlających ambicje UE w zakresie ochrony środowiska i działań w dziedzinie klimatu. Komisja Europejska zwraca uwagę, że rolnicy odgrywają ważną rolę w przeciwdziałaniu zmianom klimatu, ochronie środowiska oraz zachowaniu krajobrazu i różnorodności biologicznej. Podejmowanie przez nich ponadnormatywnych działań ukierunkowanych na powyższe powinno być dodatkowo premiowane. O dużym znaczeniu zrównoważonego charakteru podejmowanej przez rolników produkcji świadczy także przygotowana i przekazana do realizacji przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi Rolnictwa i Rybołówstwa.

Zrównoważona produkcja szansą polskiego rolnictwa?

Duży potencjał produkcyjny polskiego rolnictwa wynika z ilości ziemi, w tym użytków rolnych utrzymywanych w dobrej kulturze rolnej, liczby gospodarstw oraz zasobów pracy w rolnictwie, relatywnie wysokiego udziału młodych i wykształconych rolników w tej grupie zawodowej. Zasoby te wymagają efektywnego gospodarowania pozwalającego na wzrost podaży w sytuacji kurczących się zasobów naturalnych (zwłaszcza wody) i ograniczonych czynników produkcji.

Punktem wyjścia do racjonalnego gospodarowania posiadanymi zasobami a więc do zrozumienia i wdrożenia zrównoważonego podejścia produkcyjnego, jest wypracowanie sposobów parametryzowania prowadzonej przez siebie działalności oraz sposobów dążenia o zaplanowanego poprawiania uzyskiwanych wyników.

Profesjonalizacja rolnictwa w produkcji roślinnej

W nowoczesnym, profesjonalnym podejściu do gospodarowania, odchodzi się od traktowania pola jako jednolitego tworzywa. Różny poziom zasobności gleby w składniki pokarmowe, odmienny odczyn zasadowości w obrębie jednego pola determinują potrzebę zrezygnowania ze standardowo wykorzystywanych norm wysiewu na całym polu. Wdrażając innowacyjne, precyzyjne podejście, rolnik, wykorzystując swoją wiedzę o zmienności glebowej i jej wydajności może dopasować agrotechnikę do potencjalnego zapotrzebowania roślin na poszczególnych fragmentach powierzchni pola. Skutkuje to bardziej racjonalnym wykorzystaniem zarówno nawozów naturalnych, sztucznych, jak i środków ochrony roślin.

Więcej nowych traktorów na naszych polach

W dobie drożejących środków do produkcji, działanie to nie pozostają bez znaczenia dla finalnego efektu ekonomicznego prowadzonej w gospodarstwie produkcji. Realizacja takiego podejście możliwa jest przez wdrożenie do praktyki produkcyjnej nowoczesnych technologii. Oparcie tradycyjnie wykonywanych zabiegów agrarnych o najnowsze technologie informatyczne i telekomunikacyjne możliwe jest dzięki gromadzeniu informacji z każdego etapu podejmowanej produkcji. Odpowiedni sposób uprawy gleby, zastosowanie odpowiedniej ilości nawozów zminimalizuje erozję gleby, zwiększając docelowo czas infiltracji gleby przez wodę. To niezwykle ważne z punktu widzenia zwiększenia dostępności wody dla roślin, kluczowe dla zapobiegania występowania suszy.

Istotną kwestią jest także stosowanie odpowiedniego płodozmianu roślin. Właściwie przeprowadzone zmianowanie stymuluje biologiczna aktywność oraz rozwój różnorodności resztek roślinnych w glebie. Rola tych zabiegów została doceniona poprzez uwzględnienie zastosowania międzyplonu jako działania proekologicznego związanego z dodatkową płatnością w ramach pakietu 1. Rolnictwo zrównoważone w ramach „Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego” PROW 2014-2020.

Nowe podejście do produkcji zwierzęcej

Rozwój produkcji zwierzęcej od lat kojarzony jest z podejmowaniem wysiłku na rzecz zwiększania dobrostanu utrzymywanych zwierząt, zwiększania poziomu produkcji oraz opracowywania nowych technologii i modernizacji wyposażenia technicznego. Zmiany realizowane w tym obszarze zwiększają bezpieczeństwo pracy rolnika, poprawia jej wydajność oraz opłacalność produkcji.

Jak wspomnieliśmy na wstępnie rolnictwo zrównoważone nieodzownie powinno być kojarzone z parametryzacją produkcji. Potwierdza to podejmowanie rozważań nad zrównoważoną produkcją zwierzęcą. Obszarami, które przedmiotowej parametryzacji muszą podlegać, są: dobrostan zwierząt, jakości i bezpieczeństwo żywności, zwierząt oraz ochrona i kształtowanie środowiska. Opracowanie jasnej metodologii mierzenia różnych zmiennych poczynając od określenia poziomu dobrostanu, stopnia wykorzystania leków i środków leczniczo-weterynaryjnych (jako wskaźnika stosowania odpowiedniej bioasekuracji oraz prewencji weterynaryjnej).

Robert Telus: Polska wieś jest dumna

Jednak największym wyzwaniem jest jak twierdzą specjaliści FAO jest ustanowienie metodologii i wytycznych do obliczania tzw. śladu węglowego (ang. carbon footprint) w przypadku różnych systemów produkcji zwierzęcej oraz podjęcia działań na rzecz jego zmniejszania. Kolejne wyzwania to stworzenie bazy danych na temat emisji gazów cieplarnianych podczas produkcji różnych rodzajów pasz dla zwierząt, opracowanie metodologii pomiaru innych ważnych czynników, takich jak zużycie wody, czy straty składników odżywczych. W obszarach tych, obecnie szczególnie silnie działają międzynarodowe agendy badawcze - to one będą nadawać ton kierunkom rozwoju zrównoważonej produkcji zwierzęcej.

Poprawa finansowej sytuacji rolników

Elementem, który z punktu widzenia rolnika powinien wydawać się bardzo interesujący jest położenie szczególnego nacisku na dochodowość produkcji podejmowanej w gospodarstwie. Bolączką wielu funkcjonujących w Polsce gospodarstw jest ciągnie niewystarczający poziom wiedzy na temat kosztów zadań realizowanych w gospodarstwie. Brak uwzględniania kosztów pracy własnej, amortyzacji budynków czy sprzętu to tylko kilka z przykładów kosztów nieuwzględnianych często przez mniejszych przedsiębiorców rolnych. W podejściu zrównoważonym jest to niedopuszczalne. Rentowne finansowo gospodarstwa działające na podstawie biznesplanu - to cel wdrażania idei zrównoważonego rozwoju.

Zrównoważona produkcja rolna a Wspólna Polityka Rolna

W zbliżającej się perspektywie Wspólnej Polityki Rolnej, znajdują się środki na wdrażanie dobrych praktyk produkcyjnych o znaczeniu proekologicznym. Skorzystać z niego mogą rolnicy, którzy realizują na obszarze swoich gospodarstw metody produkcji, sprzyjające zachowaniu różnorodności biologicznej, krajobrazu, a także zasobów środowiska, przede wszystkim gleby i wody. Gospodarzom udzielana jest pomoc finansowa, która rekompensuje im poniesione dodatkowe koszty i utracone przychody, związane z prowadzeniem takiej produkcji. Co ciekawe, choć pojęcie rolnictwa zrównoważonego dla wielu rolników nie istnieje, to niemal wszystkie gospodarstwa stosują zabiegi poprawiające jakość środowiska. Warto zatem obserwować trendy związane z produkcją zrównoważona i pracować w oparciu o nią.

Próbując sprostać nadchodzącym wyzwaniom należy mieć na uwadze, iż praca rolnika ma znaczący wpływ na stan środowiska, a przez to na lokalną społeczność. Aktywny udział i zaangażowanie rolnika w życie lokalnej społeczności przyczynia się do wzajemnego zrozumienia i wzmacniania więzi sąsiedzkich.

"Świat Rolnika BIZNES"/ Fot. Zdjęcie autorstwa Susanne Jutzeler z Pexels