Symbole bożonarodzeniowe to m.in. wolne miejsce przy stole – symbol obecności Chrystusa, choinka – symbol nadziei.

W Polsce podstawowym symbolem Świąt Bożego Narodzenia jest Wigilia Bożego Narodzenia, inaczej nazywana wigilią świąt Bożego Narodzenia, wieczerzą wigilijną, wieczorem wigilijnym, a niekiedy i Gwiazdką w chrześcijańskiej tradycji poprzedza dzień Bożego Narodzenia i kończy okres adwentu. Gwiazda Betlejemska zwiastowała narodziny Chrystusa i wskazywała drogę Trzem Królom, dlatego też rok rocznie, to wraz z pierwszą gwiazdką powinniśmy zasiąść do tej wyjątkowej kolacji.

Wigilia – symbol Świąt w Polsce

Wieczerzę rozpoczynamy modlitwą oraz fragmentami Ewangelii Mateusza lub Łukasza. Następnie rodzina przełamuje się opłatkiem jednocześnie składając sobie życzenia. Stół wigilijny przykryty powinien być białym obrusem, pod który należy położyć sianko. Nie powinniśmy zapomnieć o dodatkowym miejsce przy stole, które przeznaczone jest dla zbłąkanego wędrowca. Polskie tradycje wigilijne to również uwielbiane przez dzieci rodzinne śpiewanie kolęd oraz obdarowywanie bliskich prezentami znajdującymi się pod choinką.

Prastary polski zwyczaj głosi, że do wigilijnego stołu nie wolno zasiąść pokłóconym, dlatego też 24 grudnia to idealny czas na godzenie się i wybaczanie. Dawniej gospodarze czuli się w obowiązku pogodzenia zwaśnionych sąsiadów, których w tajemnicy przed sobą zapraszano na kolację wigilijną, by tam podali sobie ręce, otworzyli się na ponowne relację i przełamali opłatkiem. Ponadto dawne polskie tradycje wigilijne głoszą, że na stole znajdowało się zawsze jedno dodatkowe nakrycie, gdyż wierzono i do dzisiaj wierzy się w zwyczaj odwiedzania domostwa we ten dzień przez ducha zmarłych oraz z otwartymi ramionami oczekiwano przybycia zbłąkanego wędrowca, który w tak szczególny czas nie powinien być sam. Inne symbole bożonarodzeniowe możemy spotkać podczas Wigili..

Symbole bożonarodzeniowe, czyli setki kolęd

Symbole bożonarodzeniowe to także kolędy, które obecnie stanowią zbiór ponad 500 pieśni i pastorałek. Są tradycyjnie śpiewane od Wigilii – 24 grudnia do pierwszej niedzieli po 6 stycznia, tj. Niedzieli Chrztu Pańskiego bądź do 2 lutego – Ofiarowania Pańskiego. Najstarsza kolęda pochodzi z 1424 roku, jednakże katalog ten ciągle się powiększa.

Kolędy polskie to polskojęzyczne pieśni o charakterze religijnym związane z Bożym Narodzeniem. Chociaż świąteczne piosenki rozbrzmiewają w rozgłośniach radiowych już od początku grudnia, to pieśni te mogą być śpiewane od 24 grudnia do Niedzieli Chrztu Pańskiego, czyli pierwszej niedzieli po 6 stycznia – święcie Trzech Króli, natomiast przyjmuje się również druga datę graniczną, a mianowicie 2 lutego, czyli do Ofiarowania Pańskiego, inaczej Matki Boskiej Gromnicznej. W kościołach rozbrzmiewają one od pasterki.

Obecnie polski dorobek kulturalny posiada ponad 500 kolęd i pastorałek. Najbardziej znanym, a jednocześnie rozpoczynającym tradycję gromadzenia powyższych dzieł jest zbiór z 1843 roku „Pastorałki i kolędy z melodiami czyli piosenki wesołe ludu w czasie świąt Bożego Narodzenia po domach śpiewane”, którego autorem jest Michał Mioduszewski. Współcześnie kolędy wykonywane są w kościołach, domach, podczas uroczystości bożonarodzeniowych, w szkołach podczas jasełek. Nowopowstałe pieśni dorównują starodawnym utworom, a mowa m.in. o kolędzie z lat 30. XX w. „Nie było miejsca dla Ciebie”, czy „Kolęda o dwieździe” z musicalu Kolęda Nocka z lat 80. XX w.

Potrawy wigilijne

Potrawy wigilijne to stały element tego wyjątkowego wieczoru jak i symbole bożonarodzeniowe. Kolacja ta składa się z bezmięsnych dań, których liczba powinna wynoście dwanaście. Przygotowuje się je z należytą starannością, sercem oraz życzliwością. Każdy posiłek pojawiający się na bożonarodzeniowym stole to symbolika mająca dać powodzenie w różnych dziedzinach na cały nadchodzący rok.

Wieczerza bożonarodzeniowa to dwanaście bezmięsnych potraw ustawionych na przykrytym białym obrusem stole. Zgodnie z tradycją chrześcijańską liczba potraw symbolizuje dwunastu apostołów, jednakże wierzenia ludowe symboliki tej liczby upatrują w ilości miesięcy w roku. Wcześniej liczba ta wynosiła siedem, ze względu na siedem dni tygodnia, następnie zwiększyła się do dziewięciu, jak dziewięć chórów anielskich, by w konsekwencji dać liczbę dwunastu.

Wszyscy staramy się by ten dzień był idealny, ponieważ według prastarego przesądu jaka wigilia taka reszta roku. Wszystkie czynności wykonywane są starannie, życzliwie i z dbałością o najmniejsze szczegóły. Bardzo ważni są również goście wchodzący do naszego domu, gdyż jeżeli pierwszy przekroczy próg mężczyzna wróży to szczęście na przyszły rok. 24 grudnia to dzień postny, dlatego też potrawy wigilijne serwowane na kolacji są bezmięsne, a jednocześnie powinny być jedynym posiłkiem do syta spożywanym tego dnia. Wszystkich dań bożonarodzeniowych należy skosztować, aby nadchodzący rok był szczęśliwy. Zgodnie z nowymi przepisami prawa kościelnego od niedawna została zniesiona wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, jednakże wielu biskupów nawiązuje do pozostania przy wielopokoleniowej tradycji.

Dania znajdujące się na wigilijnym stole nie trafiają tam przypadkowo. Poza doborem smakowym oraz wynikającym z tradycji każda potrawa wigilijna ma swoją symbolikę. Dania z grzybami, takie jak zupa grzybowa, pierogi z kapustą i grzybami, kapusta wigilijna, krokiety według ludowych wierzeń mają magiczną moc i kojarzone są z siłą, zdrowiem i mocą. Zamiast mięsa potrawy wigilijne powinny zawierać ryby, które symbolizują Jezusa i odradzanie się do życia. Najczęściej serwowany jest smażony karp, a także sałatki rybne oraz ryba po grecku. Śledzie, które używane są do wigilijnych dań symbolizują post i wyczekiwanie. Kompot z suszu, to nie tylko ulga trawienna dla naszego organizmu po jakże ciężkiej kolacji, ale także długowieczność, miłość i zdrowie oraz odpędzenie złych mocy, a to wszystko za sprawą znajdujących się w nim gruszek, jabłek i suszonych śliwek. Mak przynosi bogactwo, dlatego tak ważne jest pojawienie się na wigilijnym stole kutii, klusek z makiem i makowca. Piernik, to symbol dobrobytu, którego obecność w domu podwyższa status społeczny. Natomiast spożycie chleba zapewnia pomyślność w nadchodzącym roku.

Pasterka – uroczysta tradycyjna msza święta w szczególny dzień

Pasterka to bardzo uroczysta msza święta, podczas której wierni śpiewają kolędy i cieszą się z narodzin Jezusa. Odbywa się najczęściej o północy z 24 na 25 grudnia. Atmosfera świąteczna wyczuwalna jest na odległość, a tworzy ją nie tylko wyjątkowa oprawa muzyczna, charakterystyczna właśnie dla tego okresu, ale również pięknie ozdobione kościoły i wierni – odświętnie ubrany, w otoczeniu rodziny świętujący narodziny Jezusa.

Pasterka to msza święta upamiętniająca narodziny Jezusa. Jest to ta jedyna msza w roku, która w kościele skupia nie tylko skrupulatnie uczęszczających katolików, ale także osoby na co dzień nie uczestniczące w nabożeństwach. Odbywa się w nocy z 24 na 25 grudnia. Zgodnie z tradycją powinna rozpoczynać się o północy, jednakże kościoły wychodząc naprzeciw wiernym rozpoczynają ją również dużo wcześniej, np. o godzinie 20:00. Pasterka w każdym kościele przeprowadzana jest tylko raz do roku. Jest to msza odprawiana ku czci pamięci pasterzy, którzy modląc się i oczekując narodzin, Jezusa szli do Betlejem. Jest również drugą liturgiczną uroczystością Bożego Narodzenia.

Choinka – skąd w Polsce wziął się zwyczaj ubierania drzewka?

Symbole bożonarodzeniowe to także choinka, która jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli świąt. Jednakże nie towarzyszyła im od początku. Najpierw znana była w Alzacji od XVI wieku, a do Polski zawitała dopiero w okresie zaborów za sprawą niemieckich protestantów. Drzewko bożonarodzeniowe jest symbolem życia, płodności i odrodzenia, a każda wieszana na nim ozdoba zawiera w sobie metaforę.

Według tradycji, powinno dekorować się ją w Wigilię, jednakże coraz częściej spotykamy się z wcześniejszym pojawieniem się drzewka w domach i miejscach publicznych. Prastare wierzenia głoszą, że choinka to symbol życia, płodności i odrodzenia. Początkowo kościół uważał powyższą tradycje za pogańską i poddawał jej mocnej krytyce, jednak z czasem i on uległ pięknu choinki. Każdy element zawieszony na drzewku ma swoją symbolikę i tak zgodnie z tradycją nie może zabraknąć orzechów, które symbolizują siłę i dobrobyt, jabłka, czyli zdrowie i uroda, światełka choinkowe – odstraszenie złych mocy oraz wskazanie drogi, łańcuchy – zniewolenie grzechu, anioły – opiekowanie się domem, jemioła- symbol miłości.

Drzewko bożonarodzeniowe towarzyszy święta dopiero od XVI wieku. Tradycja ubierania choinki zrodziła się w Alzacji, gdzie iglaki strojono w ozdoby z papieru i jabłka, które nawiązywało do rajskiego drzewka. Marcin Luter nawoływał do spędzania świąt w domowej atmosferze, a co za tym idzie również wieczerzy okraszonej blaskiem choinki. Stąd też drzewko bożonarodzeniowe zyskało popularność w protestanckich Niemczech. Dopiero z upływem czasu zwyczaj ten został przejęty przez kościół katolicki i rozpowszechniony w Europie Północnej i Środkowej. W XIX wieku choinka przyozdabiała już święta we Francji oraz Anglii, a później do krajów Europy Południowej. W okresie zaborów na przełomie XVIII i XIX wieku ten obecnie najbardziej rozpoznawany symbol świąt zawitał do Polski za sprawą niemieckich protestantów. Na początku znaleźć ją można było jedynie w polskich miastach, dopiero później dotarła również na wieś.

Czytaj również: Choinka na Boże Narodzenie może być wypożyczona!

Gov.pl/ fot.pixabay