W tradycji chrześcijańskiej, opłatek rozpoczyna wieczerzę wigilijną. Zgromadzeni przy stole wigilijnym, łamiemy się nim, składając sobie życzenia.

Symbolizuje pojednanie, miłość, przebaczenie oraz przyjaźń. Ma charakter mistyczny, a dzielenie się nim na początku wieczerzy wigilijnej wyraża chęć bycia razem. Jest popularny nie tylko w Polsce, ale także u naszych bliższych i dalszych sąsiadów, jak Czechy, Słowacja, Białoruś, Litwa i Włochy. Nie tylko ludzie korzystają z dobrodziejstwa tradycji i oprócz białego opłatka, przeznaczonego na komunikanty i do łamania się podczas wigilii, wypieka się również kolorowy, przeznaczony dla zwierząt domowych i bydła. Na Śląsku znany jest tzw. "radośnik", czyli opłatek posmarowany miodem, dawany dzieciom. 

Opłatek – „dar ofiarny”

Opłatek (z łac. oblatum „dar ofiarny”) to bardzo cienki biały płatek chlebowy, przaśny (czyli niekwaszony i niesolony), wypiekany z białej mąki i wody bez dodatku drożdży. Jeżeli jego składnikiem nie była woda święcona, musi zostać on poświęcony przez kapłana, aby zyskać wymiar sakralny. Podczas wieczerzy wigilijnej dzielą się nim chrześcijanie, zgromadzeni przy stole wigilijnym, składając sobie życzenia.

Opłatek wigilijny jest symbolem pojednania i przebaczenia, ale także znakiem przyjaźni i miłości. Dzielenie się nim na początku wieczerzy wigilijnej wyraża chęć bycia razem. Interpretację powyższego „daru ofiarnego” opiera się nie tylko o sferę duchową, ale również w materii opłatka, czyli „chleba”, który to symbolizuję doczesny charakter życzeń. W podtekście tego życzenia jest nawiązanie do modlitwy Ojcze Nasz, w której modlimy się o to, by tego „chleba naszego powszedniego” nigdy nam nie zabrakło. Symbolika chleba ma jeszcze inny wymiar: należy być jak chleb dobrym i jak chleb podzielnym.

Tradycja łamania się opłatkiem

Tradycja łamania się opłatkiem swoje korzenie ma już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Nie miała początkowo związku z Bożym Narodzeniem, ale była symbolem komunii duchowej członków wspólnoty. Zwyczaj błogosławienia chleba nazywano eulogiami, a z czasem na wigilijną mszę przynoszono chleb, który błogosławiono i którym się dzielono. Jeżeli dany członek rodziny nie mógł pojawić się w kościele, zabierano dla niego część powyższego symbolu pojednania się. Zwyczaj ten zaczął zanikać w IX wieku na mocy dekretu synodów karolińskich, które chciały zachować zacierającą się różnicę między chlebem konsekrowanym a pobłogosławionym.

Opłatki wypiekano przy klasztorach oraz kościołach. Używano w tym celu specjalnych metalowych form, do których wlewano ciasto. Na początku XIX wieku popularyzowano ozdoby wigilijne z opłatka zawieszonego nad stołem bożonarodzeniowym. To one miały zapewnić powodzenie oraz szczęście w zbliżającym się nowym roku.

Nie tylko ludzie korzystają z dobrodziejstwa tradycji i oprócz białego opłatka, przeznaczonego na komunikanty i do łamania się podczas wigilii, wypieka się również kolorowy, przeznaczony dla zwierząt domowych i bydła. Na Śląsku znany jest tzw. "radośnik", czyli opłatek posmarowany miodem, dawany dzieciom.

Czytaj też: Wigilia droższa, ale całe święta Bożego Narodzenia skromniejsze

gov.pl/fot.pixabay