Praca w rolnictwie jest pracą specyficzną i odmienną, niż praca w innych sektorach gospodarki narodowej. Pracowników czekają także zagrożenia w gospodarstwie rolnym.

Występuje tu bardzo duże zróżnicowanie prac oraz ich sezonowe nasilenie, a także konieczność ich wykonania bez względu na warunki pogodowe. Prace wykonywane są przy użyciu zróżnicowanych maszyn i urządzeń, w różnych miejscach i warunkach.

Na jakie zagrożenia w gospodarstwie rolnym narażeni są rolnicy?

Rolnik oraz pracownicy zatrudnieni w gospodarstwie rolnym nie pracują z reguły na jednym stanowisku, ale często wykonują czynności, które wymagają odmiennych umiejętności. Sytuacja taka nie występuje w innych gałęziach gospodarki, dlatego też rolnictwo charakteryzuje się dużą wypadkowością. Zawód rolnika znajduje się w grupie prac wysokiego ryzyka, która może zakończyć się wypadkiem śmiertelnym, lub poważną chorobą.

Najczęstsze zagrożenia w gospodarstwie rolnym to:
a) zagrożenia mechaniczne,
b) zagrożenia chemiczne i pyłowe,
c) niekorzystne warunki termiczne oraz czynniki atmosferyczne,
d) zagrożenia biologiczne,
e) zagrożenia prądem elektrycznym,
f ) zagrożenia hałasem,
g) upadek z wysokości,
h) zagrożenia przy spawaniu
i) zagrożenia przy hodowli zwierząt.

Zagrożenia mechaniczne – to wszelkie zagrożenia powodowane przez czynniki mechaniczne, czyli oddziaływanie na człowieka maszyn, narzędzi, przedmiotów i zwierząt oraz podłoża, mogące doprowadzić do urazów lub śmierci.

Zagrożenia mechaniczne mogą być powodowane przez:
- przemieszczające się maszyny oraz transportowane przedmioty,
- ruchome elementy robocze maszyn i urządzeń,
- ostre, wystające elementy,
- spadające przedmioty,
- płyny pod ciśnieniem,
- śliskie, nierówne powierzchnie,
- ograniczone przestrzenie,
- żywe zwierzęta.

Urazy powstałe na skutek czynników mechanicznych to najczęściej zgniecenia, przygniecenia bądź zmiażdżenia, obcięcie np. palców u rąk, potłuczenie, nakłucia, otarcia, skaleczenia, złamania, zwichnięcia. Bezpośrednim powodem tych wypadków jest niewłaściwe uchwycenie narzędzi, niewłaściwe zabezpieczenie maszyny lub urządzenia w czasie postoju a także niewłaściwy stan osłon i zabezpieczeń maszyn oraz urządzeń.

Chemiczne zagrożenia w gospodarstwie występują najczęściej ze strony: środków ochrony roślin, nawozów, paliwa, olejów przepracowanych oraz smarów i innych substancji szkodliwych używanych w gospodarstwie rolnym, np. chemicznych środków do odkażania i dezynfekcji - chlewni, obór, kurników czy środków do mycia dojarni.

Rolnik oraz współpracownicy najbardziej są narażeni na działanie pestycydów podczas:
- przygotowywania roztworów np. do opryskiwania lub zaprawiania nasion,
- rozprowadzania oprysków za pomocą opryskiwacza sadowniczego z użyciem ciągnika, bądź ręcznych opryskiwaczy,
- podlewania roślin,
- pracy w pomieszczeniach, w których przetrzymywane są preparaty,
- czyszczenia i naprawy sprzętów potrzebnych do rozprowadzania środków ochrony roślin,
- gospodarowania odpadami pestycydów, czyli pustymi i uszkodzonymi opakowaniami po preparatach.

W rolnictwie podczas wielu procesów powstają pyły, które przez pewien czas pozostają zawieszone w powietrzu. Stanowią one jedno z najczęściej
występujących zagrożeń, które towarzyszą większości prac rolniczych. Zagrożenia pyłowe powstają najczęściej podczas takich procesów jak mielenie, szlifowanie, kruszenie, bronowanie, młócenie, cięcie drewna, siew, nawożenie, przesypywanie nawozów lub innych sypkich substancji. Należy pamiętać, że źródłem zapylenia może być również tzw. pylenie wtórne, powstające z pyłów zalegających powierzchnie maszyn i urządzeń, konstrukcji, mebli i podłóg.

Do niebezpiecznych pyłów, zagrażającym życiu człowieka zaliczamy:
- pyły zawierające związki krzemu,
- pyły drzewne, powstające podczas cięcia bądź szlifowania drewna,
- pyły toksyczne (pyły powstające z nawozów sztucznych a także pyły zawierające wapno).
- Inne pyły zawierające: azbest, cement, węgiel kamienny i brunatny, wełnę mineralną oraz pyły pochodzące z kamieni szlifierskich.

 Aby zmniejszyć ryzyko bezpośredniego kontaktu z pestycydami, stosuj odpowiednie środki ochrony indywidualnej w postaci ubrań ochronnych, rękawic, obuwia, gogli oraz sprzętu ochrony układu oddechowego.

Zagrożenia związane z warunkami atmosferycznymi, biologicznymi i prądem

Niekorzystne warunki termiczne oraz czynniki atmosferyczne - praca w rolnictwie w dużym stopniu odbywa się na otwartej przestrzeni, przy zmieniającej się aurze. Jesienią i zimą rolnicy narażeni są na działanie zmiennych i niskich temperatur oraz zmienną wilgotność, latem na upały.

Wysoki stopień nasłonecznienia i wysoka temperatura znacznie pogarsza warunki pracy, może doprowadzać do przegrzania, omdleń, a także zmian skórnych. Niebezpieczna jest praca na przemian wewnątrz i na zewnątrz budynków z uwagi na duże wahania temperatury i wilgotności powietrza.

Biologiczne zagrożenia w gospodarstwie - biologiczne czynniki szkodliwe to mikro- i makroorganizmy oraz substancje przez nie wytwarzane, które wywierają szkodliwy wpływ na organizm człowieka i mogą wywoływać choroby zawodowe, zwłaszcza układu oddechowego i skóry. Wyróżnić możemy trzy grupy biologicznych czynników szkodliwych:

- czynniki zakaźne pochodzenia zwierzęcego (wirusy, bakterie, pierwotniaki i grzyby),
- alergie i toksyny wytwarzane przez rośliny uprawne,
- alergie i toksyny wytwarzane przez drobnoustroje roślin i zwierząt.

 Czynniki biologiczne występują w pyłach organicznych i są uwalniane w dużych ilościach do powietrza wdychanego przez rolnika. Wszystkie
one mają negatywny wpływ na zdrowie człowieka, wykazując działanie toksyczne, drażniące, alergizujące a nawet rakotwórcze.

Zagrożenia prądem elektrycznym - rolnik wykonując swoją pracę w gospodarstwie używa wielu urządzeń elektrycznych, których niewłaściwe stosowanie może stać się przyczyną wypadków oraz chorób. Użytkowanie urządzeń elektrycznych może stać się przyczyną porażeń i oparzenia prądem elektrycznym oraz zagrożenia pożarowego.

Pomieszczenia w których pracują rolnicy często są ciasne, wilgotne o mokrej podłodze przewodzącej prąd co dodatkowo zwiększa ryzyko wypadku.

Porażenia i oparzenia prądem elektrycznym najczęściej spowodowane są:
- wadliwą budową urządzeń,
- nieprzestrzeganiem przepisów bezpieczeństwa pracy,
- brakiem odpowiedniej wiedzy o zagrożeniach jakie niesie użytkowanie urządzeń elektrycznych,
- nieostrożnością.

Zagrożenia wywołane hałasem, spawaniem i hodowlą zwierząt

Zagrożenia w gospodarstwie mogą wynikać z dużego hałasu. Ponieważ praca w rolnictwie uzależniona jest w dużej mierze od działania maszyn, zagrożenie hałasem staje się prawie nieodłącznym elementem prac polowych. Maszynami odpowiedzialnymi za hałas są m.in.: ciągniki, kombajny zbożowe, kosiarki pokosowe czy młocarnie.

Jeżeli poziom hałasu jest większy od dopuszczalnego lub jeżeli czujemy, że poziom tego hałasu jest trudny do zniesienia, należy zastosować ochronniki słuchu.

Upadek z wysokości - rolnik oraz pracownicy sezonowi narażeni są na zagrożenia wynikające z upadku z wysokości lub wpadnięcia w różnego rodzaju zagłębienia.

 Przy pracach w rolnictwie występuje wiele sytuacji, kiedy może dojść do upadku z wysokości, są to:
- prace remontowo-budowlane (np. w trakcie budowy nowych budynków, naprawy dachów, remontu pomieszczeń gospodarczych),
- układanie różnego rodzaju przedmiotów, materiałów (np. skrzyń z owocami na środkach transportu najczęściej stosowanych w rolnictwie),
- prace z użyciem drabiny,
- praca w sadownictwie (np. podczas zrywania owoców),
- uporządkowywanie, remontowanie, czyszczenie sprzętu rolniczego, maszyn, przyczep itp.

 Główną przyczyną zagrożeń dla ludzi wykonujących pracę na wysokości jest posługiwanie się niesprawnym sprzętem np. drabina z uszkodzonymi, bądź zabrudzonymi szczeblami, brak zabezpieczeń przed rozsuwaniem się itp.
Zagrożenia przy spawaniu
Zagrożenia występujące przy spawaniu, to przede wszystkim niebezpieczeństwo intensywnego promieniowania optycznego, emisja ciepła oraz iskry i rozpryski stopionego metalu. W zależności od rodzaju promieniowania (promieniowanie nadfioletowe, promieniowanie widzialne (światło), promieniowanie podczerwone) oraz długości jego fali możemy się spotkać z różnymi uszkodzeniami ciała. W szczególności może to być: zapalenie rogówki, rumień, zaćma, upośledzenie widzenia, oparzenie siatkówki, oparzenia skóry. Do ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem promieniowania optycznego powinien być stosowany sprzęt ochrony oczu i twarzy.

Zagrożenia przy hodowli zwierząt

Przy hodowli zwierząt w gospodarstwie występują liczne zagrożenia wypadkami i chorobami, zarówno natury mechanicznej jak i biologicznej.

Ryzyko wypadków mechanicznych pojawia się podczas obsługi zwierząt, zabiegów takich jak dojenie czy karmienie. Największe zagrożenia przy hodowli zwierząt stanowią uderzenia, przygniecenia i pogryzienia przez zwierzęta. Istotnym zagrożeniem, dotyczącym osób pracujących przy zwierzętach jest zagrożenie chorobami odzwierzęcymi.

Najczęściej występujące to: salmonelloza (spożycie żywności skażonej odchodami zakażonych zwierząt, przede wszystkim jaj i mięsa drobiowego), wścieklizna (ugryzienie zakażonego chorobą zwierzęcia), borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu, (bakterie przenoszone przez kleszcze), tężec, grzybice odzwierzęce.

Czytaj też: BHP w gospodarstwie rolnym – dzieci podczas prac rolniczych

cdr.gov.pl/pixabay