Dożynki to piękny, ludowy zwyczaj i prawdziwe święto rolnictwa - podsumowujemy przecież jeden z najważniejszych okresów w roku. Na przestrzeni wieków wiele ze zwyczajów dożynkowych uległo zmianie, ale święto to w wciąż w świadomości rolników pozostaje uwieńczeniem ich ciężkiej pracy i świetną okazją do wspólnego cieszenia się zakończeniem żniw, zacieśniania więzi międzyludzkich i oddawania czci Bogu – także w tych trudnych, pandemicznych czasach.

Dożynki – słowo o ich historii

Dożynki w formie bliskiej do współczesnej obchodzone są w Polsce już od XVI wieku. W tamtym okresie właściciele majątków ziemskich zaczęli doceniać ogromny trud i pracę, jaką wykonywali żniwiarze. To w końcu dzięki nim reszta społeczeństwa mogła cieszyć się zebranymi plonami i zapewnić sobie zapasy przed nadchodzącą zimą. Cieszyli się także sami żniwiarze, którzy w ten sposób wieńczyli swoją dobrze wykonaną pracę. Dożynki miały swój charakterystyczny symbol, a był nim wieniec dożynkowy. Jego wicie z pozostawionych na polach zbóż rozpoczynało obrzędy towarzyszące i uświetniające wydarzenie. Wieniec pozostawał najważniejszym atrybutem, był alegorią świetnych zbiorów, a także miał zapewnić obfite plony na najbliższy rok. Dzierżyć go mogła najlepsza żniwiarka, ktora zapoczątkowywała odświętny pochód wraz z innymi żniwiarzami. Wieniec ten święcono, a następnie przechowywano do następnego roku.

czytaj także: Boże Ciało – niezłomna polska tradycja i jej rola w życiu Polaków

Dożynki – od dworskich do chłopskich

W miarę upływu czasu, w XIX wieku dożynki stały się nie tylko tradycją dziękczynną tworzoną od mieszczan dla chłopów, dzięki którym było co jeść. Także sami gospodarze zaczęli organizować dożynki chłopskie, w podzięce dla swoich rodzin, czy co bogatsi, dla swoich pracowników. Radosne obchody powoli zaczęły się rozrastać i w okresie międzywojennym świętowano już także dożynki gminne, powiatowe i parafialne. Podkreślano w tej sposób swoją dumę z przynależności do rolniczej warstwy społecznej, a także zwracano uwagę na swoje zasługi dla reszty społeczeństwa, która też doceniała trud rolników. W okresie PRLu dożynki niestety służyły często aparatowi władzy do propagandy, na szczęście od lat 80 powróciło tradycyjne obchodzenie tego święta - jako radosnego czasu podsumowań po żniwach i podkreślającego zasługi rolników.

Dożynki współcześnie to czas radości, z którego nie warto rezygnować

Współcześnie aspekt wdzięczności dla rolników, jaki podkreślają dożynki jest bardzo ważny, a obchody mają także charakter zarówno religijny (dziękczynny), jak i świecki, stanowiąc okazję do zabaw z powodu zakończenia zbiorów i ciężkiej pracy. Święto to przypada zwykle w jedną z sobót lub niedziel sierpnia lub września, a w praktyce obchody mogą występować w różnym terminie w różnych rejonach Polski przez niemal cały okres sierpnia i wreśnia. W zależności od miejsca w Polsce, poszczególne tradycje też mogą się nieco różnić, ale trzon tradycji pozostaje niezmienny i łączący całą Polskę. To radosny czas festynów gminnych, pikników i tańców, bez pomijania duchowego charakteru święta - konieczne jest podziękowanie Bogu za urodzaj. Najbardziej uroczyście obchodzone w Polsce to te z Jasnej Góry, gdzie co roku odbywa się msza i obrzędy religijne związane z zakończeniem żniw. Dożynki pozostały tradycją łączącą ludzi i umacniającą ich wspólnotę i podkreślającą zawierzenie swojej pracy Bogu. Tak piękne tradycje powinny być kultywowane także w tym trudnym czasie, jakim jest pandemia koronawirusa, oczywiście z zachowaniem wszelkich zasad bezpieczeństwa. Nie ma jednak powodu, aby całkowicie rezygnować z obchodów tego święta, a jedynie dostosować je do aktualnej sytuacji.

rme.cbr.net.pl/etnomueum.eu/ fot. wikimedia (obraz „Dożynki” Michała Stachowicza/ Przemysław Jarocin/ CC BY-SA 4.0)