Zwierzęta laboratoryjne wykorzystywane są do badań i eksperymentów. Często są łamane ich prawa, gdyż zwierzęta cierpią. Sejm przyjął siedem senackich poprawek do noweli ustawy o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych.

Ma ona dostosować polskie przepisy do unijnej dyrektywy i m.in. zapobiegać zbędnemu bólowi czy cierpieniu zwierząt wykorzystywanych w badaniach. Nowelizacja ustawy zakłada m.in. nałożenie na hodowców, dostawców i użytkowników obowiązku ustanawiania programu znajdowania nowego domu albo – w przypadku zwierząt dzikich – programu rehabilitacyjnego przed przywróceniem ich do siedliska przyrodniczego, a także doprecyzowuje regulacje określające wyjątki od zasady stosowania środków znieczulających i przeciwbólowych. 

Zwierzęta laboratoryjne będą traktowane lepiej?

Podczas środowego głosowania Sejm opowiedział się za przyjęciem siedmiu z osiemnastu senackich poprawek do przygotowanej przez Ministerstwo Edukacji i Nauki nowelizacji ustawy o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych. Teraz ustawa zostanie skierowana do podpisu prezydenta. Od tej chwili nie będzie zezwolenia na to, by zwierzęta laboratoryjne podczas badań cierpiały.

Wprowadzane nowelą zmiany wynikają z konieczności dostosowania prawa krajowego do przepisów dyrektywy PE i Rady UE w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych. Po przeanalizowaniu zarzutów formalnych KE uznano, że usunięcie części przedstawionych uchybień nie jest możliwe bez takiej nowelizacji. Prace legislacyjne – jak przekazano – zmierzają również do rozwiązania problemów wskazanych podczas kontroli Najwyższej Izby Kontroli z 2017 r., dotyczącej wykorzystania zwierząt w badaniach naukowych.

W uzasadnieniu noweli można przeczytać również, że zawarto tam szereg propozycji zmian związanych z potrzebą dostosowania ustawy do aktualnych regulacji zawartych w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, jak również do warunków i potrzeb społecznych.

Przesłaniem całości zmian jest – jak uzasadnia resort edukacji i nauki – stosowanie trzech zasad: zastępowania – tam gdzie jest to możliwe zastąpienie zwierzęcia w eksperymencie przez modele badawcze; ograniczenia - liczby wykorzystywanych zwierząt, na których konieczne jest przeprowadzenie badania oraz udoskonalania – metod w kierunku zmniejszenia cierpień zwierząt w doświadczeniach.

Nowelizacja ustawy zakłada m.in. nałożenie na hodowców, dostawców i użytkowników obowiązku ustanawiania programu znajdowania nowego domu albo – w przypadku zwierząt dzikich – programu rehabilitacyjnego przed przywróceniem ich do siedliska przyrodniczego, a także doprecyzowuje regulacje określające wyjątki od zasady stosowania środków znieczulających i przeciwbólowych. Ponadto w projekcie zmieniono definicję "hodowcy" w celu umożliwienia uzyskania wpisu do rejestru hodowców zwierząt wykorzystywanych w doświadczeniach – także podmiotów hodujących zwierzęta gospodarskie wykorzystywane w procedurach. Uzupełnione zostały też przepisy ustalające warunki postępowania ze zwierzętami po wykorzystaniu ich w procedurach. Ustawa doprecyzowuje też sprawy dotyczące ekspertów współpracujących z powiatowymi lekarzami weterynarii przy prowadzeniu kontroli, określając wymagania, jakie powinien spełniać taki ekspert, a także warunki jego wpisu na listę ekspertów oraz wykreślenia z niej.

Zastrzeżenia co do senackich poprawek

W głosowaniu sejmowym posłowie przyjęli poprawki senackie dotyczące m.in. wzoru zgłoszenia kandydata na eksperta prowadzącego kontrolę wraz z powiatowym lekarzem weterynarii; określenia podmiotu, któremu Lokalne Komisje Etyczne udostępniają nietechniczne streszczenia doświadczeń; zapewniające spójność terminologii używanej na oznaczenie uzasadnień dołączanych do wniosku o udzielenie zgody na przeprowadzanie doświadczeń na zwierzętach.

Podczas prac legislacyjnych nad ustawą przedstawiciele opozycji parlamentarnej, choć podkreślali konieczność nowelizacji ustawy, to zwracali uwagę na dwa zawarte w projekcie noweli ustawy przepisy, które ich zdaniem sprawią, że zwierzęta laboratoryjne będą słabiej chronione.

Według przepisów m.in. wnioski składane do komisji etycznych w sprawach dotyczących udzielania zgody m.in. na przeprowadzanie doświadczeń na zwierzętach, a także protokoły i inne dokumenty wytworzone w toku prac Krajowej Komisji Etycznej i Lokalnych Komisji Etycznych nie stanowiłyby informacji publicznej. Ponadto - jak czytamy w uzasadnieniu noweli - z uwagi na potrzebę usprawnienia działania KKE i LKE, przy zachowaniu najwyższych standardów procedury administracyjnej, prawidłowości i przejrzystości postępowań, zaproponowano zmianę polegającą na wyłączeniu obowiązku stosowania przez te organy art. 31 Kodeksu postępowania administracyjnego. Ten zaś reguluje udział w takim postępowaniu organizacji społecznej na prawach strony.

Jak podnosili w trakcie prac legislacyjnych parlamentarzyści opozycji, takie zapisy prowadzą do ograniczenia jawności prac komisji wydających zgody na doświadczenia i uniemożliwiają organizacjom społecznym występowanie w takich sprawach. Wśród przyjętych przez Senat poprawek znalazły się więc też dwie, które zakładały wykreślenie powyższych zapisów nowelizacji. Ostatecznie nie uzyskały one jednak poparcia sejmowej większości.

Jawność prac komisji etycznych i udział organizacji pozarządowych w wydawaniu zgód są kluczowe, aby zapewnić zwierzętom bezpieczeństwo i ograniczyć ich cierpienie.

– argumentował podczas poniedziałkowego posiedzenia sejmowych komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży oraz Rolnictwa i Rozwoju Wsi senator niezależny Krzysztof Kwiatkowski.

W praktyce to są najważniejsze z poprawek, którymi się zajmujemy.

– dodał.

Argumentował, że większość doświadczeń jest prowadzonych na uczelniach publicznych, za publiczne pieniądze.

Przyjęcie tych poprawek nie oznaczałoby, że cała zawartość wniosku o doświadczenie i protokoły z posiedzeń komisji będzie mogła być udostępniana bez ograniczeń. Na podstawie obowiązujących przepisów Komisje Etyczne mają obowiązek ustalić, czy z informacji takiej nie należy wyłączyć danych, które podlegają ochronie.

– mówił.

Wiceminister edukacji i nauki Włodzimierz Bernacki zaznaczył, że ustawa dotyczy nie tylko szkół wyższych, ale też instytutów badawczych i laboratoriów prowadzących działalność na rzecz podmiotów komercyjnych. Przyjęcie tych dwóch poprawek – mówił – może uderzać "w podstawy tego co nazywamy własnością intelektualną".

Może rodzić to konsekwencje wyjątkowo poważne dla prowadzonych badań naukowych również w wymiarze finansowym.

– argumentował wiceminister Bernacki.

Zmiany względem ochrony zwierząt idą w coraz lepszym kierunku. Dla przykładu we Francji parlament niemal jednogłośnie przegłosował w czwartek projekt ustawy przewidujący między innymi zakaz sprzedaży szczeniaków i kociąt. Nowe regulacje będą dotyczyć szeregu zagadnień związanych ze zwierzętami. Zawarte w nich są m.in.: zakaz wykorzystywania dzikich zwierząt w cyrkach i delfinariach, zakaz sprzedaży szczeniąt i kociąt w sklepach zoologicznych oraz zaostrzenie kar za znęcanie się, bądź pozostawienie swoich podopiecznych.

Czytaj też: Orzeł bielik otrzymał nową strefę ochronną w Nadleśnictwie Toruń

PAP/fot.pixabay