Żywienie alpak – hodowla zwierząt na runo w Polsce

Na drodze ewolucji przewód pokarmowy tych zwierząt został przystosowany do trawienia różnorodnych pasz roślinnych o dużym udziale włókna. Migracja zwierząt spowodowała, że pokarm pobierany był często i w małych ilościach, nie zaobserwowano, żeby alpaki jadły na zapas. Od kiedy człowiek przejął nad nimi kontrolę i opiekę żywienie alpak uległo zmianom.

Żywienie alpak - jak na nie wpływa ich fizjonomia?

Żywienie alpak powinno być dostosowane do systemu utrzymania tych zwierząt, potrzeb pokarmowych, budowy przewodu pokarmowego i systemu trawienia. Sposób żywienia alpak zależy też od wieku, płci i stanu fizjologicznego. W zależności od pory roku żywienie dzielimy na: letnie i zimowe.

Żywienie alpak jest główną pozycją w kosztach utrzymania tych zwierząt, uzyskiwanych parametrów produkcyjnych i przede wszystkim zdrowia. Jednak alpaka o średnim potencjale genetycznym, mimo jak najlepszego żywienia, nie wyprodukuje ani więcej włókna ani nie będzie one bardziej cienkie. Natomiast u alpak wyższej klasy częste manipulacje żywieniowe i błędy w żywieniu mogą doprowadzić do pogorszenia parametrów produkcyjnych i stanu zdrowia.

Układ pokarmowy alpak składa się z: jamy ustnej, gardła, przełyku, 3 komorowego żołądka, jelit oraz gruczołów ślinowych, zębów, języka, wątroby i trzustki. Wargi alpak są delikatne, górna jest podzielona, natomiast warga dolna jest większa. Wargi są ruchome co ułatwia im pobieranie pokarmu.

Na żywienie alpak wpływa ich fizjonomia czyli m.in. zęby i układ żuchwy. Zęby alpak są mocno zakorzenione w szczęce górnej i żuchwie. Z przodu szczęki górnej wyróżnia się poduszka zębowa, a za nią jedna para siekaczy. Niektórzy autorzy błędnie wskazują, że są to kły, (pisząc, że mają 3 pary kłów) tylko dlatego, że są one lekko zakrzywione. W dalszej kolejności znajdują się kły, a za diastemą, w głębszej części jamy ustnej, zęby przedtrzonowe i trzonowe. Siekacze umieszczone w przedniej części szczęki dolnej, mają powierzchnię tnącą, która pozwala im ciąć roślinność wywierając nacisk na poduszkę zębową szczęki górnej.

Liczba zębów jest zmienna i zależy od wieku alpak. Młode alpaki mają 22 zęby mleczne, a po ukończeniu 5 roku życia - 32 zęby stałe.

Wzór zębowy alpak:

• Uzębienie tymczasowe: 2 (I 1/3; C 1/1; P 2-3/1-2) = 18 lub 22
• Uzębienie stałe : 2 ( I 1/3; C 1/1; P 1-2/1-2; M 3/3) = 28 lub 32

Gdzie: I - siekacze; C – kły; P – przedtrzonowe; M – trzonowe

Przełyk jest długą rurką mięśniową dł. 80 cm i średnicy od 2 – 4 cm, dochodzącą do żołądka. Żołądek jest workiem mięśniowym i składa się z 3 ponumerowanych komór:

• komora pierwsza zwana C-1 odpowiada żwaczowi, leży po lewej stronie jamy brzusznej, ma obszary wodonośne lub komórki gruczołowe,
• komora druga C-2 - zajmuje płaszczyznę środkową i prawą stronę jamy brzusznej,
• komora trzecia C-3 – zajmuje prawą stronę jamy brzusznej.

Poziomy fałd mięśniowy znajdujący się w żołądku dzieli największą jego część C1 na worek czaszkowy i ogonowy. C1 jest połączona z drugą i najmniejszą częścią C2. Część C3 ma kształt tubularny i jest nieznacznie rozszerzona w końcowym odcinku, a ten niewielki region dystalny zwany jest żołądkiem końcowym. Obecność woreczków w ścianach C1 i C2 pełni funkcję sekrecji jonów węglanowych i fosforanowych, które stanowią bufor podczas fermentacji. Większa intensywność motoryki żołądka sprawia, że dzięki niej alpaki są odporne na wzdęcia, czy gromadzenie gazów.

Z tego względu żywienie alpak Pobieranie paszy w efekcie żucia odbywa się w 2 etapach: pobieranie paszy i szybkie przeżuwanie podczas wypasu, z magazynowaniem pokarmu w C1 komorze żołądka. Przeżuwanie jest bardzo ważne dla alpak, czynność ta trwa od 7-12 godzin dziennie a może być wykonywana w kilkudziesięciu okresach.

Świat się kręci wokół wsi – MRiRW wydłuża czas trwania konkursu

Żywienie alpak - jak powinna wyglądać dobrze zbilansowana dieta?

Żywienie alpak składa się głównie z siana łąkowego. Przeciętnie dorosła alpaka potrzebuje w dawce ok. 1,5 kg siana. Zwiększoną dawkę - 2,5 kg pobierają samice ciężarne i w okresie laktacji oraz samce w sezonie rozpłodowym. Siano (np. z lucerny czy motylkowych) o wyższej wartości pokarmowej przeznacza się dla alpak młodych, jeszcze przed odsadzeniem oraz samców w czasie stanówki. Pozostałe osobniki mogą otrzymywać siano mniej wartościowe. Należy jednak mieć na uwadze, żeby przed podaniem siana do skarmiania, sprawdzić czy nie jest nadpsute, spleśniałe, stęchłe i przemoczone.

Żywienie alpak w okresie zimowym uzupełniamy słomą, dla zwierząt najlepsza byłaby owsiana lub jęczmienna. W przypadku ich braku można wykorzystać gorszej jakości słomę, np. z pszenicy ozimej. Alpaki lubią podjadać słomę nie tylko wrzuconą do korytka czy paśnika, ale nawet tą, którą jest wyścielony kojec.

Rośliny okopowe stosowane w żywieniu alpak to głównie marchew, buraki pastewne, rzadziej buraki czerwone (ćwikłowe). Są to pasze mlekopędne, lekkostrawne, energetyczne, ale zawierają niewiele suchej masy (12 – 16%), co powoduje niską koncentrację składników w 1 kg paszy. Do takiej paszy należy je stopniowo przyzwyczajać, ponieważ w Ameryce Południowej takich pasz nie otrzymują.

Należy też zwrócić uwagę na to, żeby zbytnio nie przekarmiać alpak okopowymi, ponieważ zbyt duże dawki z powodu nadmiaru łatwo dostępnych cukrów, mogą spowodować zaburzenia trawienne. Marchew i pozostałe okopowe powinny być podawane w formie pokrojonej na mniejsze kawałki, ale uprzednio wypłukane, bez piachu. Można je też posypać otrębami pszennymi, owsianymi czy płatkami owsianymi. Zaobserwowano również, że alpaki przebywające w sadzie podjadają też jabłka, może to być jednak ryzykowne i grozić zadławieniem.

Pasze treściwe są źródłem skoncentrowanej energii i białka w dawce. Rodzaj, skład i wartość pokarmowa oraz ilość w dawce zależy od zapotrzebowania alpak związanego ze stanem fizjologicznym oraz pozostałych składników diety i wartości pokarmowej pasz objętościowych.

Niektórzy hodowcy stosują własne pasze treściwe wyprodukowane w gospodarstwie, takie jak ziarna zbóż, które można podawać alpakom w formie nierozdrobnionej, śrutowanej lub granulowanej. Najwyższą wartością pokarmową charakteryzuje się jęczmień i owies, pszenżyto i kukurydza.

Najczęściej jednak hodowcy wykorzystują gnieciony owies lub płatki, pozostałe ziarna zbóż często znajdują się w składzie gotowych mieszanek paszowych. Nadmierne dawki pasz treściwych przy niedoborze pasz włóknistych, z ekonomicznego i zdrowotnego punktu widzenia, nie znajdują uzasadnienia, mogą też prowadzić do problemów zdrowotnych. W gotowych mieszankach paszowych znajdują się też ześrutowane nasiona roślin strączkowych (rzepak, soja), należy jednak pamiętać, że zawierają duże ilości białka i powinny być raczej stosowane w żywieniu innych wysokowydajnych przeżuwaczy, które w diecie potrzebują więcej energii i białka na produkcję np. mleka.

W żywieniu pastwiskowym alpak bardzo przydatną paszą w bilansowaniu energii w dawce mogą się okazać suche wysłodki buraczane. Są one paszą dietetyczną, ale znacznie podnoszą koszt utrzymania.

W ostatnim czasie na rynku pojawia się coraz więcej firm, które oferują pasze treściwe dla alpak, jednak ich skład często budzi zastanowienie czy jest na pewno dostosowany do diety wielbłądowatych, ponadto zawierają duże ilości konserwantów. Podawanie gotowych mieszanek i suplementów podnosi znacznie koszt żywienia co należy mieć na uwadze przy planowaniu bilansu pasz.

cdr.gov.pl/fot.pixabay