O wyjątkowości świąt Bożego Narodzenia stanowi Wigilia, której momentem kulminacyjnym jest wieczerza rozpoczynająca się wraz z pierwszą gwiazdką.

Jest to niezwykły, uroczysty, wzruszający i najbardziej rodzinny czas. Stanowi ona nie tylko przygotowanie do świąt Bożego Narodzenia, ale już zaczyna czas świąteczny i decyduje w głównej mierze o niepowtarzalnym charakterze świętowania. Z dniem wigilijnym związane są liczne przesądy i wierzenia, o których dziś zapominamy. Od najdawniejszych czasów Wigilia otwierała rok słoneczny, wegetacyjny i tradycyjny rok obrzędowy. Zachowały się więc w jej obchodach (zwłaszcza w ludowych zwyczajach i obrzędach) ślady dawnych rytuałów agrarnych, zadusznych i noworocznych.

Wigilia – jakie ma znaczenie i kiedy zaczęto ją obchodzić?

Wigilia (z łac. vigilia = „czuwanie”) oznacza dzień poprzedzający dzień świąteczny. W tradycji chrześcijańskiej rozpoczyna ona obchody świąt Bożego Narodzenia, kończąc okres adwentu. Taki sposób świętowania osadzony jest ściśle w żydowskiej rachubie czasu, w której początkiem doby jest zmierzch.

W Polsce jest to wieczór bardzo uroczysty, ale nie wszędzie jest on obchodzony równie podniośle, a w niektórych krajach nawet w ogóle się go nie „świętuje”.

W naszym kraju Wigilię zaczęto obchodzić wkrótce po przyjęciu chrześcijaństwa, choć na dobre przyjęła się dopiero w XVIII w. Do stołu wigilijnego siadano i często nadal się tak dzieje, gdy zabłyśnie pierwsza gwiazda. Ma ona przypominać Gwiazdę Betlejemską prowadzącą pasterzy i magów do Betlejem.

W Kościele łacińskim, tak jak u protestantów wigilia Bożego Narodzenia jest obchodzona 24 grudnia, w Kościele greckokatolickim i prawosławnym – 6 stycznia (w związku z posługiwaniem się kalendarzem juliańskim), a w Kościele katolickim obrządku ormiańskiego – 5 stycznia.

Tradycje wigilijne w Polsce

Zgodnie z tradycją, w Polsce, to najstarszy wiekiem lub ojciec rodziny, rzadziej najmłodszy członek rodziny, rozpoczyna wieczerzę modlitwą, odczytaniem opisu narodzenia Pańskiego z Ewangelii św. Łukasza. Następnie uczestnicy dzielą się opłatkiem i składają sobie życzenia. Na stole, przykrytym białym obrusem z wiązką sianka pod spodem, ustawia się o jedno nakrycie więcej, niż wynosi liczba zgromadzonych osób. Tradycją z jakiej znana jest wigilia, jest dodatkowe miejsce przy stole  przeznaczone jest dla niezapowiedzianego gościa.

Ważnym zwyczajem towarzyszącym polskiej – i nie tylko – wigilii Bożego Narodzenia jest śpiewanie kolęd. Pod choinką umieszczane są prezenty, które wedle tradycji przynosić ma gwiazdor, św. Mikołaj, dzieciątko, aniołek lub gwiazdka. Pod choinką ustawia się często także żłóbek, dla upamiętnienia narodzenia Pana Jezusa w Betlejem.

Zgodnie z polskim zwyczajem potrawy wigilijne powinny być postne, czyli bezmięsne i bez użycia tłuszczów zwierzęcych.

Po wigilii katolicy udają się tradycyjnie na pasterkę. Pasterka jest pamiątką z pierwszych wieków chrześcijaństwa, kiedy nabożeństwa nocne należały do stałej praktyki Kościoła. Pierwsze Msze św. o północy 24 grudnia sprawowano w Betlejem.

Czytaj też: Potrawy wigilijne, czyli czego nie może zabraknąć dziś na stole?

gov.pl/fot.Pixabay