Komisja Europejska ogłosiła komunikat, w którym zachęca państwa członkowskie do poszukiwania sposobów zwiększenia ochrony małych producentów żywności i sprzedawców detalicznych przed nieuczciwymi praktykami ich niejednokrotnie silniejszych partnerów handlowych...

Nieuczciwi dostawcy żywności?

Komisja Europejska ogłosiła komunikat, w którym zachęca państwa członkowskie do poszukiwania sposobów zwiększenia ochrony małych producentów żywności i sprzedawców detalicznych przed nieuczciwymi praktykami ich niejednokrotnie silniejszych partnerów handlowych.

Zanim produkt spożywczy dotrze do konsumenta, wielu różnych uczestników rynku (producenci, przetwórcy, sprzedawcy detaliczni itp.) przyczynia się w łańcuchu dostaw do wzrostu jego jakości i wartości. Ze względu na rozwój sytuacji, np. większą koncentrację rynku, pojawiają się znaczne różnice siły przetargowej w stosunkach między podmiotami w łańcuchu dostaw. Różnice siły przetargowej są wprawdzie w stosunkach handlowych powszechnie spotykane i zgodne z prawem, jednak taki brak równowagi może w niektórych przypadkach prowadzić do nieuczciwych praktyk handlowych.
Wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej i komisarz UE do spraw rynku wewnętrznego i usług, Michel Barnier, powiedział: „Jako konsumenci wszyscy jesteśmy przyzwyczajeni do dokonywania zakupów u naszych lokalnych detalistów, ale łańcuch dostaw żywności ma wyraźny wymiar europejski. Musimy zapewnić równe szanse dostawcom żywności i sprzedawcom detalicznym z sektora MŚP z jednej strony i dużym międzynarodowym producentom i supermarketom z drugiej strony. Nieuczciwe praktyki handlowe są istotnym zagrożeniem. W obrębie sektora dokonano już znacznych i godnych uznania wysiłków na rzecz zwalczania nieuczciwych praktyk i należy te działania kontynuować. Państwa członkowskie powinny zapewnić skuteczne i spójne ramy regulacyjne umożliwiające wykorzystywanie i uzupełnianie inicjatyw w zakresie samoregulacji”.  Do nieuczciwych praktyk handlowych zalicza się: - unikanie lub odmowę określenia istotnych warunków handlowych w formie pisemnej, - jednostronne zmiany kosztów lub ceny produktów lub usług ze skutkiem wstecznym, - przerzucanie nieuzasadnionego lub nieproporcjonalnego ryzyka na kontrahenta, - celowe zaburzenia harmonogramu dostaw lub odbioru w celu uzyskania nieuzasadnionych korzyści, lub jednostronne rozwiązanie stosunku handlowego bez uprzedzenia lub z zastrzeżeniem nieracjonalnie krótkiego terminu wypowiedzenia i bez obiektywnie uzasadnionych powodów.  Łańcuch dostaw żywności ma nie tylko kluczowe znaczenie dla codziennego życia i dobrobytu konsumentów, lecz jest również ważny dla gospodarki jako całości, daje bowiem zatrudnienie ponad 47 mln osób w UE, w wielu przypadkach w MŚP, i jest źródłem około 7% wartości dodanej brutto w skali UE. Całkowitą wartość unijnego rynku produktów związanych z handlem detalicznym żywnością szacuje się na 1,05 bln euro. Łańcuch dostaw żywności ma wyraźny wymiar międzynarodowy oraz szczególne znaczenie w obrębie unijnego jednolitego rynku. Handel transgraniczny między państwami członkowskimi UE dotyczy ok. 20% łącznej produkcji żywności w UE. Szacuje się, że co najmniej 70% całkowitego rocznego wywozu produktów rolnych z krajów UE kierowane jest do innych państw członkowskich UE.  Elementy główne W komunikacie w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych wskazano na priorytety zainteresowanych stron, które stanowią punkt wyjścia dla skutecznych ogólnounijnych ram prawnych zabraniających takich praktyk. Komunikat nie zawiera propozycji działań regulacyjnych na poziomie unijnym, ale zachęca państwa członkowskie do zapewnienia własnych właściwych środków przeciwko nieuczciwym praktykom handlowym, z uwzględnieniem indywidualnych uwarunkowań krajowych. Propozycje sformułowane w komunikacie opierają się na trzech podstawowych elementach: 

1. Wsparcie dobrowolnej inicjatywy łańcucha dostaw (Supply Chain Initiative): Dobrowolne kodeksy postępowania są podstawą uczciwych i zrównoważonych stosunków handlowych. W związku z tym w komunikacie zachęca się podmioty działające w łańcuchu dostaw żywności do przyłączenia się do istniejącej inicjatywy łańcucha dostaw zapoczątkowanej we wrześniu 2013 r. oraz jej platform krajowych. Ponadto wzywa się grupę zarządzającą inicjatywy do maksymalizowania udziału MŚP, które mają być najważniejszymi beneficjentami tej inicjatywy. 

2. Ogólnounijne normy dotyczące zasad dobrych praktyk: Te państwa członkowskie, które już podjęły działania przeciwko nieuczciwym praktykom handlowym na szczeblu krajowym, wybrały różne metody w tym zakresie. Z drugiej strony, niektóre państwa członkowskie nie podjęły jeszcze żadnych konkretnych działań przeciwko nieuczciwym praktykom handlowym. Skutecznemu wyeliminowaniu nieuczciwych praktyk handlowych w całej UE, a zwłaszcza w obrocie transgranicznym, służyłoby powszechne zrozumienie zasad dotyczących nieuczciwych praktyk handlowych. W komunikacie sugeruje się, że zasady inicjatywy łańcucha dostaw mogłyby stanowić podstawę takiego wspólnego uzgodnienia regulacyjnego. 

3. Skuteczne egzekwowanie przepisów na poziomie krajowym: Jeżeli strona słabsza w ramach stosunków handlowych jest gospodarczo zależna od swojego silniejszego kontrahenta, często zdarza się, że rezygnuje z obrony przed nieuczciwymi praktykami handlowymi za pomocą rozstrzygania sporów na drodze sądowej lub dobrowolnych mechanizmów rozstrzygania sporów z obawy przed narażeniem na szwank dotychczasowych stosunków handlowych lub ich utratą. W celu ustanowienia wiarygodnego czynnika odstraszającego przed stosowaniem nieuczciwych praktyk handlowych w komunikacie zaproponowano minimalne standardy w zakresie egzekwowania prawa mające zastosowanie w całej UE.  Podsumowanie Znaczenie wspierania zrównoważonych relacji handlowych przez eliminowanie nieuczciwych praktyk handlowych zostało podkreślone w Europejskim planie działania na rzecz handlu detalicznego ze stycznia 2013 r. (IP/13/78). Zielona księga Komisji w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w łańcuchu dostaw produktów spożywczych i niespożywczych między przedsiębiorstwami w Europie, opublikowana wraz z planem działania, stanowiła zalążek szerokiej debaty i przyniosła odpowiedzi od wielu różnych zainteresowanych stron. Dzisiejszy komunikat stanowi kolejny krok naprzód.  Nieuczciwe praktyki handlowe mogą wywierać szkodliwy wpływ, szczególnie na małe i średnie przedsiębiorstwa uczestniczące w łańcuchu dostaw żywności. Praktyki te mogą wpływać na zdolność MŚP do przetrwania na rynku, dokonywania nowych inwestycji finansowych w zakresie produktów i technologii oraz rozwijania przez nie działalności transgranicznej na jednolitym rynku. Ponadto mogą wystąpić również pewne pośrednie negatywne skutki dla MŚP na poszczególnych etapach łańcucha dostaw. Na przykład MŚP mogą z założenia nie podejmować starań o nawiązanie stosunków z obawy przed objęciem nieuczciwymi praktykami handlowymi. Nieuczciwe praktyki handlowe stosowane w UE mogą mieć też pośredni lub bezpośredni wpływ na producentów i przedsiębiorstwa poza UE, w tym w krajach rozwijających się. 

Liczne państwa członkowskie uznały szkodliwy potencjał nieuczciwych praktyk handlowych i podjęły inicjatywy regulacyjne służące do ich zwalczania lub planują wdrożyć odnośne działania, czego skutkiem jest powstanie rozbieżności przepisów w obrębie UE. W ramach powołanego przez Komisję Forum ds. Poprawy Funkcjonowania Łańcucha Dostaw Żywności podmioty aktywne na rynku dostrzegły problem nieuczciwych praktyk handlowych i opracowały szereg dobrych zasad zależności pionowych oraz ram samoregulacji do ich wdrożenia, tzw. inicjatywę łańcucha dostaw. 

źródło: KE, fot.: KE