Poniżej prezentujemy stanowisko Walnego Zgromadzenia Wielkopolskiej Izby Rolniczej z dnia 28 listopada 2016 roku w sprawie zadań i kompetencji izb rolniczych.

Izby rolnicze są instytucjami publiczno-prawnymi samorządu gospodarczego rolnictwa i funkcjonują na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1995 roku o izbach rolniczych (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 1315).

 

Rolniczy samorząd jest sposobem przedstawiania własnych, rolniczych interesów wobec państwa i innych grup społecznych. Izba Rolnicza winna świadczyć pomoc organizacyjną, materialną i finansową na rzecz rozwoju własnego gospodarstwa, doradztwa, podwyższenia wiedzy i umiejętności gospodarowania, organizowania oświaty i szkół rolniczych. W wyznaczonym przez prawo zakresie i na podstawie zawartych porozumień z organami administracji państwowej i samorządu terytorialnego, samorząd rolniczy może realizować zadania związane z wykonywaniem funkcji publicznych Państwa przez podejmowanie decyzji administracyjnych. W swoim działaniu samorząd rolniczy jest niezależny od państwa, co gwarantują mu odpowiednie zapisy ustawowe. Samodzielność samorządu rolniczego podlega ochronie sądowej. Samorząd rolniczy jest również niezależny od innych samorządów, organizacji społecznych i partii politycznych.

 

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o izbach rolniczych do zadań izb należy w szczególności:

1. sporządzanie analiz, ocen, opinii i wniosków z zakresu produkcji rolnej oraz rynku rolnego i przedstawianie ich organom administracji rządowej i samorządu terytorialnego,
2. występowanie do organów administracji rządowej w województwie i organów samorządu terytorialnego z inicjatywą w zakresie regulacji prawnych dotyczących rolnictwa, rozwoju wsi i rynków rolnych oraz opiniowanie projektów tych przepisów,
3. prowadzenie działań na rzecz tworzenia rynku rolnego oraz poprawy warunków zbytu płodów rolnych i produktów rolnych,
4. prowadzenie analiz kosztów i opłacalności produkcji rolnej,
5. gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji gospodarczych na potrzeby producentów rolnych oraz innych przedsiębiorców,
6. doradztwo w zakresie działalności rolniczej, wiejskiego gospodarstwa domowego oraz uzyskiwania przez rolników dodatkowych dochodów,
7. podejmowanie działań na rzecz rozwoju infrastruktury rolnictwa i wsi oraz poprawy struktury agrarnej,
8. podnoszenie kwalifikacji osób zatrudnionych w rolnictwie,
9. prowadzenie listy rzeczoznawców oraz przyznawanie tytułów kwalifikacyjnych w zakresie rolnictwa, na zasadach określonych w odrębnych przepisach,
10. kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki i rzetelnego postępowania w działalności gospodarczej,
11. działanie na rzecz podnoszenia jakości środków i urządzeń stosowanych w działalności rolniczej oraz na rzecz poprawy warunków pracy i bezpieczeństwa w rolnictwie,
12. współdziałanie z jednostkami prowadzącymi szkoły rolnicze, wspieranie ich działalności, inicjowanie powstawania nowych szkół i zmian w programach nauczania oraz współorganizowanie praktyk,
13. kształtowanie świadomości ekologicznej producentów rolnych,
14. inicjowanie działań mających na celu powoływanie i wspieranie zrzeszeń i stowarzyszeń producentów rolnych i leśnych,
15. działanie na rzecz poprawy jakości produktów rolnych,
16. promowanie eksportu produktów rolnych,
17. rozwijanie współpracy z zagranicznymi organizacjami producentów rolnych,
18. współpraca z administracją publiczną w zakresie ochrony środowiska, zdrowia i wiejskiego dziedzictwa kulturowego.

 

Ponadto izby mogą wykonywać zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, przekazane ustawami lub na podstawie porozumień z właściwymi organami administracji rządowej. Izby mogą również realizować zadania przekazane w drodze porozumienia przez organy samorządu terytorialnego z zakresu zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego. Wówczas w sprawach indywidualnych z powyższych zakresów właściwości izby zobowiązane są stosować przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, załatwiając je w drodze decyzji administracyjnych wydawanych przez prezesa izby.

 

Istotnym polem aktywności izb jest wydawanie opinii ws. projektów aktów prawnych dotyczących rolnictwa. W myśl art. 5a ust. 1 ustawy o izbach rolniczych, organy administracji rządowej w województwie oraz organy samorządu terytorialnego powinny zasięgać opinii właściwej miejscowo izby o projektach aktów prawa miejscowego dotyczących rolnictwa, rozwoju wsi i rynków rolnych, z wyjątkiem przepisów porządkowych. Dopiero nieprzedstawienie stanowiska przez Izbę w terminie 14 dni od dnia otrzymania projektu, uważa się za jego akceptację. Należy podkreślić, iż za naruszenie wymogu zasięgnięcia opinii izby rolniczej w powyższym zakresie grozi sankcja uznania danego aktu za nieważny.

 

Przedstawiciele izb rolniczych mogą uczestniczyć w szacowaniu szkód łowieckich oraz są powoływani przez Wojewodę do składu tzw. gminnych komisji klęskowych, czyli komisji do szacowania szkód w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej, w których wystąpiły szkody spowodowane przez suszę, grad, deszcz nawalny, ujemne skutki przezimowania, przymrozki wiosenne, powódź, huragan, piorun, obsunięcia się ziemi lub lawinę.

 

Określone w art. 5 ust. 1 wymienionej ustawy o izbach rolniczych zadania wydają się dowodzić, że ustawodawca docenia rolę samorządu rolniczego, jednak przepisy wzmiankowanej ustawy nie wyposażyły izb rolniczych w kompetencje, które pozwoliłyby na prawidłową i rzeczywistą realizację nałożonych na nie zadań. Na dzień dzisiejszy kompetencje izb rolniczych można zawrzeć w dwóch słowach – opiniowanie i wnioskowanie.

 

Ustawa o izbach rolniczych przewiduje wprawdzie możliwość przekazywania izbom – ustawami lub w formie porozumień – zadań zleconych z zakresu administracji rządowej lub zadań własnych samorządu terytorialnego, a więc w istocie kompetencji stanowiących, ale niestety w 20-letniej historii izb rolniczych ustawodawca z możliwości takiej jeszcze nie skorzystał, jeśli nie liczyć w początkowym okresie funkcjonowania izb – przekazania w formie pilotażu kilku izbom rozliczania dotacji do wapna nawozowego lub niewielkiego wpływu na działalność ODR-ów. Niektórych ustawowych zadań nie możemy w ogóle wykonywać, gdyż przekazywaniu zadań i kompetencji w tym względzie stoją na przeszkodzie inne przepisy, np. izby nie przyznają obecnie tytułów kwalifikacyjnych, gdyż obowiązujące w tym zakresie przepisy nie dają nam takich uprawnień.

 

Wielkopolska Izba Rolnicza, jak i pozostałe izby rolnicze w kraju, praktycznie od samego początku swojej działalności wskazywały na potrzebę zwiększenia kompetencji, które nie powinny być mniejsze niż określone w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 marca 1928 r. o izbach rolniczych. Ponadto wskazujemy, że w krajach Unii Europejskiej istnieją współczesne, wypróbowane wzorce funkcjonowania samorządów rolniczych o bardzo szerokich uprawnieniach i kompetencjach, po które wystarczy sięgnąć po uprzednim ich dostosowaniu do naszych realiów.

 

Głównym celem naszych działań w tym zakresie było, jest i będzie wzmocnienie roli izb rolniczych poprzez zapewnienie im kompetencji i środków pozwalających na prawidłową realizację powierzonych zadań, w szczególności w art. 5 ust. 1 ustawy o izbach rolniczych, a przede wszystkim prawne zagwarantowanie możliwości rzeczywistego wpływu na kształtowanie polityki rolnej i uczestniczenie w jej realizacji na partnerskich zasadach z organami administracji państwowej. Wzmocnienie roli izb rolniczych poprzez rozszerzenie ich kompetencji wymaga także zmian w innych ustawach z zakresu rolnictwa i gospodarki żywnościowej, jak choćby dotyczących jednostek publicznych działających na rzecz rolnictwa, poprzez zagwarantowanie wpływu przedstawicieli samorządu na działalność tych jednostek.

 

Żadna z dotychczasowych nowelizacji ustawy o izbach rolniczych nie przyniosła oczekiwanych przez rolników i działaczy izbowych zmian w zakresie wzmocnienia kompetencji izb rolniczych. Największe rozczarowanie przyniosły zmiany związane z reformą ustrojową Państwa w 1999 roku. Nadzieje samorządu rolniczego na zwiększenie kompetencji i wyposażenia izb rolniczych w instrumenty prawne pozwalające prawidłowo realizować zadania określone w przepisach ustawy z dnia 14 grudnia 1995 r. współbrzmiały z podstawowym założeniem reformy ustrojowej państwa, jakim była decentralizacja. Niestety postulaty samorządu rolniczego w zakresie:

• uregulowania ważnych, z punktu widzenia samorządu rolniczego, kwestii natury organizacyjnej, niezbędnych do dalszego działania samorządu,
• wzmocnienia roli opiniodawczo-doradczej samorządu rolniczego,
• nadania izbom kompetencji stanowiących,

nie znalazły akceptacji wśród kręgów władzy i administracji publicznej. Nie dokonano żadnych istotnych zmian w ustawie o izbach rolniczych.

 

Jak dotąd, administracja państwowa niechętnie pozbawia się władzy, swoich uprawnień i przeznaczonych na te cele środków. Kolejne apele o zwiększenie kompetencji izb rolniczych nie znajdują posłuchu w kręgach decyzyjnych. Tracą na tym zarówno rolnicy, jak i same Izby. Dowodem może być chociażby słaba frekwencja w ostatnich wyborach do rad powiatowych izb rolniczych, które odbyły się 31 maja 2015 r. Rolnicy nie wierzą, że obecnie Izby mogą coś dla nich zrobić – stąd ich mała aktywność i brak poparcia idei izb rolniczych w wyborach.

 

Ten swoisty marazm kompetencyjny można w pewien sposób zniwelować poprzez głębszą pracę u podstaw i jeszcze większe zaangażowanie zarówno Zarządu, Pracowników, jak i samych Delegatów. Jednak bardziej widoczne efekty przyniosłoby przydzielenie konkretnych kompetencji stanowiących Izbom, w taki sposób, by mogły one wreszcie wypłynąć na szersze wody swej działalności. Dlatego w roku Jubileuszu 120-lecia powstania w Poznaniu pierwszej izby rolniczej na ziemiach polskich oraz Jubileuszu 20-lecia wznowienia działalności samorządu rolniczego apelujemy do Sejmu, Senatu i wszystkich gremiów decyzyjnych o zwiększenie ustawowych kompetencji samorządu rolniczego.

 

wir.org.pl/Maks Weber/Fot. FB Wielkopolska Izba Rolnicza