Różnorodność upraw rolniczych, a dokładnie zmianę różnorodności wykazało 95 proc. publikacji naukowych z ostatnich 80 lat, a prawie 80 proc. przedstawiło dowody na jej znaczącą utratę. Informuje o tym największy w historii przegląd dotyczący zmian w bioróżnorodności upraw w czasie, w skali całego świata.

Jego wyniki pojawiły się w najnowszym wydaniu pisma :„New Phytologist”.

Naukowcy od 100 lat biją na alarm

Chociaż naukowcy od ponad 100 lat biją na alarm, jeśli chodzi różnorodność upraw rolniczych, a dokładnie spadek , to jednak do tej pory nie znano dokładnych przyczyn, skali ani znaczenia tego zjawiska.

Teraz zespół 15 badaczy z kilkunastu ośrodków badawczych i uniwersytetów opublikował największy w historii przegląd dowodów dotyczących problemu spadku bioróżnorodności w rolnictwie. Na podstawie analizy setek publikacji naukowych z ostatnich 80 lat skupiających na tym zagadnieniu, które nazywa się również „erozją genetyczną”, wykazano, że mimo ponad stu lat ostrzeżeń o utracie różnorodności upraw, ponad 50 lat skoordynowanych działań na rzecz ochrony roślin oraz wielu dziesięcioleci aktywnych badań nad erozją genetyczną, nadal zachodzą ogromne zmiany w różnorodności upraw.

Ponad 95 proc. wszystkich analizowanych artykułów dowodzi, że zachodziły one i nadal zachodzą, a prawie 80 proc. przedstawia jasne dowody na utratę bioróżnorodności (której wielkość różni się w zależności od gatunku, skali taksonomicznej i geograficznej oraz regionu).

Zmiany gospodarcze, rolnicze, technologiczne, klimatyczne i polityczne w ciągu ostatnich 100 lat doprowadziły do zaniku lub znacznego zmniejszenia różnorodności w obrębie pól uprawnych. Duża część pozostałej różnorodności upraw nadal jest zagrożona erozją, a nawet wyginięciem, bo obserwujemy coraz większe ujednolicanie lokalnych krajobrazów na całym świecie.

Globalny obraz, który wyłania się z naszego przeglądu, to ogromne straty tradycyjnej różnorodności rolniczej w stosunkowo krótkim czasie. Różnorodności, która była pielęgnowana przez wiele kultur na całym świecie w ciągu ostatnich 10 000 lat.

– mówi główny autor omawianej publikacji dr Colin Khoury z Ogrodu Botanicznego w San Diego oraz Alliance of Bioversity International i International Centre for Tropical Agriculture.

Jednak dostrzegamy też pewien promyk nadziei, ponieważ dowody pokazują, że rolnictwo może zostać ponownie zdywersyfikowane.

–dodał.

Różnorodność upraw rolniczych powodem współpracy różnych krajów

Wszyscy oni zgodnie podkreślają, że różnorodność upraw jest niezwykle ważnym czynnikiem skutecznego rolnictwa i żywienia ludzi. Zapewnia produktywność upraw w obliczu szkodników i chorób, odporność na ekstremalne warunki pogodowe i inne stresory oraz oferuje możliwość dostosowania do zmieniającego się klimatu i sprostania nowym wymaganiom rynku. Przyczyniając się do produktywności upraw, a także różnorodności żywieniowej, stanowi podstawę bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego ludzkości.

Skala utraty różnorodności upraw, którą zaobserwowaliśmy w niektórych regionach świata, podkreśla znaczenie pilnego zajęcia się tą kwestią.

– tłumaczy dr Luigi Guarino, współautor badania.

Różnorodność uprawi w kolekacjach, które gromadzone są w rolniczych bankach genów i ogrodach botanicznych, mogą złagodzić lokalne i regionalne straty, a także umożliwić przyszłe przywrócenie różnorodności w gospodarstwach rolnych. Musimy wzmocnić te repozytoria i powielać unikalne kolekcje w innych lokalizacjach, aby zabezpieczyć się przed ryzykiem całkowitej utraty niektórych gatunków.

–dodaje.

Na całym świecie istnieje około 1750 banków genów, utrzymujących ponad siedem milionów próbek upraw. Działają one przeważnie w ogrodach botanicznych, uniwersytetach, organizacjach non-profit i wspólnotowych bankach nasion. Potrzebne są jednak kolejne takie miejsca i dalsze działania, aby zachować pełną gamę różnorodności zagrożonej zniknięciem z pól.
W omawianym badaniu analizowano zmianę zróżnicowania tradycyjnych odmian roślin uprawnych, nowoczesnych odmian roślin uprawnych, dzikich krewnych roślin uprawnych w ich naturalnych siedliskach oraz zasobów genetycznych roślin przechowywanych w repozytoriach. Okazało się, że zakres zmian w czasie we wszystkich tych środowiskach, choć zawsze jest znaczny, to bardzo różni się w zależności od typu uprawy, lokalizacji i podejścia analitycznego.

Dobrą wiadomością jest to, że chociaż znaleźliśmy dowody na ogromną utratę różnorodności w ciągu ostatnich dziesięcioleci w każdym z badanych przez nas środowisk, zauważyliśmy również znaczne utrzymanie tej różnorodności w niektórych kontekstach, a czasami, w określonych przypadkach, nawet pewien jej wzrost.

– zauważa dr Stephen Brush z UC Davis.

Różnorodność upraw rolniczych pozostaje wysoka

Różnorodność tradycyjnych upraw pozostaje wysoka np. w gospodarstwach rolnych na terenach cenionych ze względu na ich wyjątkowe zastosowania rolnicze i społeczne. 1/3 spośród 139 badań dotyczących zmian w tradycyjnych odmianach roślin uprawnych wykazała utrzymywanie się różnorodności w czasie, a prawie 1/4 czwarta znalazła dowody na pojawienie się nowej różnorodności. W ostatnich dziesięcioleciach hodowcy roślin poczynili też znaczne postępy w kierunku dywersyfikacji nowoczesnych odmian uprawnych.

Aby różnorodność upraw nadal ewoluowała, przynajmniej w takim samym stopniu co szkodniki, choroby roślin i zmiany klimatu, musimy podwoić nasze wsparcie dla działań ochronnych in situ oraz ex situ (w naturalnym środowisku oraz ekosystemach zastępczych - przyp. PAP).

– podkreśla prof. Allison Miller z Saint Louis University.

Dr Khoury podsumowuje zaś:

Przeglądając globalne zmiany w różnorodności upraw, która przecież stanowi podstawę naszego bezpieczeństwa żywnościowego, wyraźnie widzimy, że doszło do bardzo poważnych strat. Jednak istnieją narzędzia, metody i wiedza, aby powstrzymać dalszą erozję.

To kwestia priorytetów i zasobów. Jednak rozpoczęcie odwracania tego szkodliwego trendu to bardzo duże wyzwanie. Wymaga przekształcenia naszych systemów żywnościowych, a nawet całych społeczeństw. Tylko takie działania wesprą różnorodność upraw.

– dodaje.

Czytaj również: Zapylacze gwarantują różnorodność upraw. Ekspert o środkach ochrony roślin

PAP/fot.Pixabay