Nostrzyk to roślina bardzo wartościowa, będąca również doskonałym pożytkiem pszczelim. W Polsce uprawianych jest wiele odmian nostrzyku m.in. biały i żółty.

Nostrzyk jeszcze niedawno uprawiany był na zieloną masę, przez co dostarczał cennej paszy zawierającej dużo białka. Był podawany w formie zielonki, kiszonki, siana, suszu paszowego. Roślina ta stanowiła nieodłączny element płodozmianów rolniczych na żyznych, ale też i bardziej ubogich glebach. Obecnie natomiast areał nostrzyka uległ znacznemu zmniejszeniu w porównaniu areałem sprzed 30–40 lat.

Nostrzyk – wymagania glebowe

W Polsce uprawia się nostrzyk biały i żółty inaczej zwany lekarskim. Nostrzyk biały to wysokowydajna roślina pastewna, która dorasta nawet do 2 m wysokości. Ma małe wymagania klimatyczne, glebowe i uprawowe. Posiada wysoką wartość pastewną. Zawiera też dużo kumaryny, co pogarsza smak zielonki. Nostrzyk biały najsmaczniejszy jest zebrany przed kwitnieniem, w wysokości 20–30 cm.

Roślina ta ma duże znaczenie w przywracaniu struktury i podnoszeniu żyzności gleby. Na 1 hektarze może nagromadzić nawet 300 kg azotu. Nostrzyk pobiera dużo potasu, fosforu i wapnia z głębszych warstw gleby, gdyż ma silnie rozwinięty system korzeniowy. Z tego względu nadaje się na zielony nawóz, szczególnie pod okopowe. W mieszance z trawami sprawdza się do umacniania nasypów, skarp, stoków i rowów.

Jest wytrzymały na niskie temperatury i susze letnie. Ma małe wymagania glebowe: uprawia się go na glebach żwirowatych, słabogliniastych i piaszczystych, ale zasobnych w wapń. Nie znosi jednak gleb podmokłych i kwaśnych. Nie urośnie też na całkowitym piasku.

Jak prawidłowo uprawiać nostrzyk?

Nostrzyk nie jest rośliną wymagającą. Niezbędne jest jednak wykonanie głębokiej orki jesiennej, z kolei wiosną wykonuje się zabiegi spulchniające. Gleba powinna być odchwaszczona, zwłaszcza z perzu. Stanowisko w płodozmianie jest obojętne, może być po zbożach. Ważne jest, aby przed siewem zastosować nawożenie w ilości 30–45 kg P2O5 i 40–60 kg K2O. Konieczne jest również wapnowanie na glebach kwaśnych i ubogich w ten surowiec.

Nostrzyk uprawiany w plonie głównym powinno się siać jak najwcześniej wiosną. Terminu siewu nie należy opóźniać, gdyż do dobrego kiełkowania nasiona wymagają dużo wilgoci. Można go również wsiewać w zboże jare lub siać jako poplon w okresie żniw. W uprawie na paszę wysiewa się 22–30 kg na 1 ha, w rzędy o rozstawie 25–30 cm, co umożliwi późniejszą uprawę międzyrzędową. Na małych areałach można nostrzyk wysiewać rzutowo.

Sieje się na głębokość 1–1,5 cm wiosną i 2–2,5 cm latem. Wysiewając nasiona w miejscu, w którym od wielu lat nie rosły rośliny strączkowe, nasiona należy potraktować preparatem zawierającym bakterie brodawczaka, które następnie współżyją z rośliną: wytwarzają brodawki na korzeniach, gdzie wiążą azot z atmosfery i dostarczają go roślinie. Dzięki temu roślin strączkowych nie trzeba nawozić azotem.

W pierwszym roku uprawy zbiera się jeden pokos zielonki natomiast w drugim dwa pokosy. W uprawie na nasiona zbiera się w pierwszym roku jeden pokos zielonki, zaś w drugim zbiera się nasiona. Przy uprawie na nasiona zwiększa się rozstaw rzędów do 40–60 cm i zmniejsza ilość wysiewu do 8–10 kg nasion na 1 ha. Nostrzyk biały zakwita pod koniec czerwca i kwitnie w lipcu. Zbiór nasion prowadzi się pod koniec sierpnia i na początku września, kombajnem prosto z pola. Po wymłóceniu strączki bukuje się na bukowniku w celu uzyskania nasion. Plon nasion wynosi od 6 do 8 q z 1 ha.

Wykorzystanie nostrzyku w pszczelarstwie 

Nostrzyk można wykorzystać również do celów pszczelarskich, gdyż jest rośliną miododajną. Siew wykonuje się jak najwcześniej wiosną, zmniejszając ilość nasion facelii do 5–7 kg na 1 ha. Facelia powinna kwitnąć w pierwszym roku użytkowania, z kolei nostrzyk w drugim. Można, także wysiewać nostrzyk po zbiorze żyta ozimego na zielonkę, pod koniec maja i na początku czerwca oraz po zbiorze jęczmienia ozimego na ziarno.

W drugim roku użytkowania nostrzyk może być koszony dwa razy, niedługo po zakwitnięciu. Wtedy pszczoły skorzystają z kwitnącej plantacji pod koniec czerwca i w sierpniu – wrześniu. Nostrzyk uprawiany w plonie głównym kwitnie do 5 tygodni, przez cały lipiec, a jego wydajność miodowa z uprawy polowej wynosi od 400 do 600 kg surowca miodowego z 1 ha. Wydajność nostrzyku występującego w siedliskach naturalnych jest mniejsza i wynosi około 200 kg/ha. Wydajność pyłkowa to 40–90 kg pyłku z 1 ha. Pszczoły oblatują nostrzyk od południa do wieczora. Ze względu na głęboki korzeń palowy może nektarować nawet w czasie suszy.

Miód nostrzykowy jest lekki, o przyjemnym aromacie przypominającym nieco wanilię. Po krystalizacji jest biały lub lekko żółty.
Nostrzyk żółty zakwita w połowie czerwca i kwitnie nawet do 6 tygodni. Charakteryzuje się niższą wydajnością miodu od miodu białego: 100–300 kg miodu z 1 ha i 30 kg pyłku. Jest też niższy, dorasta do 1 m.

Często występuje w stanie dzikim, w zaroślach, na łąkach, nasypach i przydrożach. Może tworzyć formy mieszańcowe z nostrzykiem białym.

Nostrzyk stosowany w zielarstwie

Nostrzyk żółty to roślina często stosowana w zielarstwie. Jako surowiec zielarski zbiera się kwitnące końcówki pędów. Suszy się je wdobrze wentylowanym miejscu, usuwa liście i zdrewniałe łodyżki. Kwiaty zawierają związki kumarynowe, melilotynę, związki flawonowe, garbniki oraz witaminę C i E. Wywar z suszonych kwiatów stosuje się zewnętrznie w stanach zapalnych skóry, na rany, czyraki i ropnie. Stosuje się go w formie okładu: 2 łyżki ziela zalewa się 0,5 szklanki wrzącej wody. Po naciągnięciu zaparzone ziele zawija się w płótno i przykłada (pod ceratką) na dotknięty obszar.

Napar służy również do przemywania w stanach zapalnych powiek i spojówek. Napar z nostrzyka stosowany wewnętrznie działa przeciwzakrzepowo, oczyszcza naczynia krwionośne, przyspiesza krążenie krwi, poprawia ukrwienie narządów, łagodzi bóle głowy i nerwobóle. Wewnętrznie herbatkę z nostrzyka lekarskiego należy stosować w bardzo małych dawkach, najlepiej pod nadzorem zielarza. Przyjmowany w nadmiarze może powodować nudności, wymioty, bóle głowy, a nawet uszkodzenie wątroby.

Ziele nostrzyka żółtego sprawdza się też przy odstraszaniu moli w szafach z odzieżą.

Czytaj też: Rośliny strączkowe i korzyści płynące z ich uprawy

technologia.kpodr.pl/fot. wikimedia Matt Lavin/fot.pixabay