Zakwaszenie gleb jest związane przede wszystkim z negatywnym wpływem klimatu, w którym występuje przewaga opadów nad parowaniem.

Zakwaszenie gleb w Polsce to jeden z najważniejszych czynników, które determinują produkcję roślinną. Do zakwaszenia gleby przyczyniają się warunki klimatyczno-glebowe, ale również działalność człowieka. Połowa gruntów ornych w Polsce jest kwaśna lub bardzo kwaśna, a wapnowanie gruntów rolnych przyczynia się do ograniczenia emisji związków azotu do wód gruntowych i wody pitnej. Najbardziej kwaśne gleby stwierdzono w województwie podkarpackim (dla 65% gleb wapnowanie uznano za konieczne lub konieczne) oraz w województwie małopolskim (gdzie wapnowanie było wymagane na 62% badanej powierzchni). 

Zakwaszenie gleb w Polsce – ocena województw

Ponad 90% powierzchni kraju pokrywa gleba składająca się z kwaśnych skał osadowych, powstałych w wyniku wymywania kationów zasadowych. Proces ten jest często stymulowany przez opady deszczu i niskie temperatury, zwłaszcza jesienią i zimą. Ważny jest również proces mikrobiologiczny. Dlatego wpływ czynników naturalnych ma szczególny wpływ na zakwaszenie gleb.

W latach 2017-2020 najbardziej kwaśne gleby stwierdzono w województwie podkarpackim (30% gleby bardzo kwaśne i 33% gleby kwaśne) oraz podlaskim (27% gleby bardzo kwaśne i 35% gleby kwaśne). Najniższy stopień zakwaszenia gleby stwierdzono w województwie opolskim (4% przebadanych próbek gleb było bardzo kwaśnych, a 16% kwaśnych). Największe ilości gleb zasadowych odnotowano w województwach świętokrzyskim (19% przebadanych próbek) i kujawsko-pomorskim (18%).

Najwięcej magnezu znajdowało się w województwie lubelskim (20% gleby bardzo ubogie w magnez i 23% gleby ubogie w magnez). Gleby najbogatsze w magnez (o dużej i bardzo dużej zasobności) występują na glebach województw: małopolskiego (odpowiednio 18 i 36%), warmińsko-mazurskiego (25% i 29%) oraz świętokrzyskiego (19% i 33 %). Najwyższe stężenia potasu w glebie w latach 2017-2020 zaobserwowano na Podlasiu (29% i 31% gleby bardzo nisko i nisko potasowe), w województwie łódzkim (20% i 35%) oraz mazowieckim (25% i 30%). Gleby bogate w potas (o dużej i bardzo dużej liczebności) występują na ziemiach dolnośląskich, opolskich i warmińsko-mazurskich.

Największy udział procentowy gleb o najniższej zawartości przyswajalnego fosforu w glebach w latach 2017-2020 wystąpił w województwie małopolskim (33% gleb o bardzo niskiej zasobności i 27% o niskiej zawartości) oraz podkarpackim (odpowiednio 22% i 32% gleb). Najbardziej zasobne w fosfor gleby (o wysokiej i bardzo wysokiej zasobności) odnotowano w województwie kujawsko-pomorskim (odpowiednio 20% i 40% gleb) oraz w województwie wielkopolskim (19% i 32%).

Wapnowanie gleb potrzebne na większości gleb w Polsce 

Celem stosowania nawozów wapniowych (wapnowanie gleby) jest odkwaszenie gleby oraz poprawienie jej właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych. Stosowanie tychże nawozów ułatwia roślinom pobieranie fosforu (wpływającego na odpowiedni wzrost roślin), który pozostaje w glebach kwaśnych w postaci trudno przyswajalnej. Połowa gruntów ornych w Polsce jest kwaśna lub bardzo kwaśna, a wapnowanie gruntów rolnych przyczynia się do ograniczenia emisji związków azotu do wód gruntowych i wody pitnej.

W latach 2017-2020 wapnowanie ze względu na zakwaszenie gleb wymagane było na 69% gruntów rolnych, z czego w przypadku 21% gruntów wapnowanie było niezbędne, 14% – konieczne, 17% – zalecane, a 17% – ograniczone. Natomiast dla 31% przebadanych próbek konieczność wapnowania była niepotrzebna.
Najbardziej kwaśne gleby stwierdzono w województwie podkarpackim (dla 65% gleb wapnowanie uznano za konieczne lub konieczne) oraz w województwie małopolskim (gdzie wapnowanie było wymagane na 62% badanej powierzchni). Najmniejsze potrzeby wapnowania gleb stwierdzono w województwach kujawsko-pomorskim (49%), świętokrzyskim (43%) i wielkopolskim, gdzie wapnowania nie potrzebuje 41% gleb.

Celem przygotowania ogólnego bilansu azotu brutto (gross nitrogen balances) jest ocena stopnia mineralizacji gleby. Bilanse te wykonywane są zgodnie z metodą „na powierzchni pola”. W wyniku sporządzonego bilansu określa się różnicę pomiędzy całkowitą ilością składników mineralnych (azotu) dostarczonych na grunty orne a ilością składników usuniętych z gruntów rolnych wraz z uprawami. Pod względem przychodów uwzględnia się pobór azotu w postaci nawozów mineralnych i naturalnych oraz opad atmosferyczny i azot związany biologicznie przez bakterie wolne i symbiotyczne, a także azot dostarczany do gleby w nasionach i innych częściach roślin. Po stronie rozchodowej bilansu uwzględniany jest azot w plonach głównych upraw zbieranych na gruntach ornych i pastwiskowych oraz w identyfikowalnych zebranych plonach wtórnych.

Czytaj też: Wapnowanie – długotrwałe zwyżki plonów gwarantowane

 stat.gov.pl/fot.pixabay