PIORiN przedstawiło nowe zagrożenia fitosanitarne dla Polski. Wśród zagrażającym nam gatunków jest pluskwiak równoskrzydły i żarłoczny motyl. Szkodniki powodują ogromne straty zarówno w uprawach rolniczych, jak i sadownictwie.

Nowe zagrożenia fitosanitarne – pluskwiak Rhizoecus hibisci stwierdzony w kilku krajach europejskich

Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa przygotowała raport prezentujący nowe zagrożenia fitosanitarne dla Polski. Jednym z takich zagrożeń jest Rhizoecus hibisci jest owadem z rzędu pluskwiaków równoskrzydłych (Homoptera), rodziny czerwców mączystych (Pseudococcidae). W krajach Unii Europejskiej agrofag ten podlega obowiązkowi zwalczania jako agrofag kwarantannowy. R. hibisci jest polifagiem porażającym rośliny jedno- i dwuliścienne z 20 rodzin botanicznych. Po raz pierwszy został on opisany na herbacie (Camellia sinensis).

Najczęściej notowany jest on na roślinach bonsai z gatunku serrisa cuchnąca (Serissa foetida) oraz różnych gatunkach roślin ozdobnych, takich jak kufea (Cuphea spp), hibiskus (Hibiscus rosa-sinensis), oleander pospolity (Nerium oleander), pelargonie (Pelargonium spp.), różaneczniki (Rhododendron spp.), ligustr jajolistny (Ligustrum ovalifolium), granat (Punica granatum), Sageretia theezans, wiąz drobnolistny (Ulmus parvifolia), brzostownica japońska (Zelkova serrata), kalatea (Calathea spp.), difenbachia (Dieffenbachia spp.), figowiec (Ficus spp.) kuflik (Callistemon spp.) oraz różne rośliny z rodziny arekowatych (Arecaceae) (palmy), takie jak daktylowiec (Phoenix spp.) i karłatka niska (Chamaerops humilis).

Szkodnik występuje w Azji (Chiny, Japonia, Tajwan), a ponadto w USA i Portoryko. Nowe zagrożenia fitosanitarne zostały pierwszy raz stwierdzone w Europie w 2000 roku w Holandii na roślinach importowanych z Chin, lecz jego ognisko zlikwidowano i brak dalszych stwierdzeń w tym kraju. W 2021 roku zostało stwierdzony we Włoszech (Sycylia) na kufliku, palmach i hibiskusie. W 2021 roku wykryto obecność szkodnika na kufliku w Belgii, Danii, Niemczech i Szwajcarii oraz na karłatce niskiej w Słowenii oraz rapisie wyniosłym (Rhapis excelsa) w Słowacji. Wszystkie porażone rośliny w tych krajach zostały sprowadzone z Włoch.

Szkodnik poraża korzenie roślin, na których często występują tylko niewielkie objawy jego występowania, lub w ogóle się ich nie obserwuje. Zainfekowane rośliny mogą wykazywać słaby wzrost; liście więdną, stają się blade i zmieniają kolor na żółty lub szary, a alternatywnie mogą stać się miękkie i brązowe. Woskowata wydzielina wytwarzana przez owady gromadzi się wokół korzeni, na glebie lub na wewnętrznej stronie powierzchni pojemnika do uprawy roślin, takie objawy mogą być jednak trudne do wykrycia w przypadku dużych roślin. Najwięcej szkód R. hibisci wywołuje na roślinach ozdobnych uprawianych w szklarniach. Porażone rośliny słabo rosną, mogą nie kwitnąć, a nawet obumierać.

W Polsce możliwe jest, że nowe zagrożenia fitosanitarne zadomowią się i rozwiną zwłaszcza w uprawach szklarniowych na roślinach ozdobnych, w tym na w tym roślinach bonsai. Latem możliwy byłby rozwój szkodnika na roślinach ozdobnych, zwłaszcza bonsai uprawianych w ogrodach i na tarasach, balkonach itp., lecz prawdopodobnie nie byłby on w stanie przezimować w gruncie. Stąd bardzo istotne jest, aby sprowadzać do naszego kraju wyłącznie wolny od R. hibisci materiał roślinny.

Czytaj też: Chwościk buraka – nie pomyl go z plamistością bakteryjną

Nowe zagrożenia fitosanitarne – motyl Grapholita inopinata złapany na pułapkę feromonową w Finlandii

Nowe zagrożenia fitosanitarne to także Grapholita inopinata (Heinrich), który jest motylem z rodziny zwójkowatych (Tortricidae), który w krajach Unii Europejskiej podlega obowiązkowi zwalczania. Głównym żywicielem szkodnika są jabłonie (Malus spp.), a zwłaszcza jabłoń domowa (M. domestica), lecz porażane są też grusze (Pyrus spp.), wliczając w to gruszę pospolitą (Pyrus communis) oraz pigwa (Cydonia oblonga). Możliwa jest też sztuczna
hodowla szkodnika na niektórych gatunkach z rodzaju Prunus pochodzących z Dalekiego Wschodu.

Nowe zagrożenia fitosanitarne były dotąd notowane tylko na Dalekim Wschodzie (Chiny, Japonia, Korea, dalekowschodnia część Rosji). W 2019 roku jednego motyla G. inopinata odłowiono na pułapkę feromonową na południu Finlandii. Identyfikacji dokonali specjaliści Fińskiego Towarzystwa Entomologicznego. Dopiero w kwietniu 2021 r. towarzystwo to powiadomiło Fiński Urząd ds. Żywności, który pełni rolę Krajowej Organizacji Ochrony Roślin. Wynik identyfikacji potwierdziło Laboratorium Kwarantanny Roślin tego urzędu. Nie ustalono źródła pochodzenia motyla. W 2021 r. na obszarze, gdzie wykryto szkodnika inspektorzy fitosanitarni będą prowadzić lustracje na jego obecność.

Stadium zimującym są gąsienice szkodnika, które spotyka się w kokonach pod korą drzew, wśród martwych liści, zawsze pod śniegiem oraz w opakowaniach owoców, gdzie po przezimowaniu się przepoczwarczają. Samica składa jaja na liściach, a rzadziej owocach. Gąsienice drążą chodniki w owocach, początkowo żerując pod skórką, a następnie na nasionach, po czym wygryzają się z owoców otworem wyjściowym i przechodzą na przepoczwarczenie; gąsienice są różowe z czerwonymi kropkami, długości do 10 mm. Mogą one wydawać się pasiaste z uwagi na jasne powierzchnie między segmentami. Dorosłe motyle są ciemnobrązowe, o rozpiętości skrzydeł ok. 10 mm, przednie skrzydła ciemnobrązowe z ołowiano-niebieskimi liniami lub ciemnoszare z purpurowym połyskiem.

Rozprzestrzenianie się motyli w sposób naturalny (przeloty motyli) ma miejsce tylko na niewielki dystans. Na większą odległość szkodnik zostaje przeniesiony wraz z owocami oraz ich opakowaniami.

Odłowienie jednego motyla szkodnika w Finlandii, mimo iż nie ustalono źródła jego pochodzenia, wskazuje, że nowe zagrożenia fitosanitarne mogą również przeniknąć do Polski. W naszym kraju prawdopodobnie byłby on w stanie rozwijać się w uprawach roślin żywicielskich, zwłaszcza jabłoni i gruszy.

piorin.gov.pl/fot.Facebook