Efektywność nawadniania intenswnych sadów jabłoni jest bardzo wysoka. Wzrost plonu, spowodowany nawadnianiem, zależny jest od przebiegu pogody, wieku i kondycji drzew. Generalnie można przyjąć, że w warunkach Polski nawadnianie jabłoni powoduje średnio zwyżkę plonu na poziomie od 15 do 30% a więc co najmniej kilka ton z hektara. Bywają lata, w których plon jest znacznie większy. Średnia zwyżka plonu w Sadzie Pomologicznym w Skierniewicach na nawadnianej kwaterze Gali, zaszczepionej na podkładce M. 9, w latach 2007 - 2010 wyniosła aż 9,3 t/ha.

Nawadnianie jabłoni – na co wpływa?

Nawadnianie jabłoni ma wpływ nie tylko na wielkość, ale także i na jakość plonu. Jakość plonu ma istotny wpływ na cenę oraz możliwości zbytu owoców. Podstawową cechą jakościową (na którą ma wpływ nawadnianie) jest wielkość jabłek. W sadzie nawadnianym analiza rozkładu wielkości poszczególnych klas owoców wykazuje zazwyczaj wyższy udział procentowy owoców dużych. Wzrost średniej masy owoców w sadzie nawadnianym w stosunku do kontroli zależny jest od zwyżki plonu. W skrajnych przypadkach, przy zbyt obfitym plonowaniu, drzewa nawadniane mogą osiągać niższą średnią masę owoców w porównaniu do drzew kontrolnych. Nadmierne owocowanie może być powodem nie tylko drobnienia owoców, ale także przemiennego owocowania.

Największe przyrosty plonu uzyskiwane są w lata suche. Na uwagę zasługuje jednak fakt, że dzięki dobrej kondycji drzew, wzrost plonu na kwaterach nawadnianych występuje również w tzw. lata „przekropne”. Potwierdza to opinię, że w przypadku roślin wieloletnich nawadnianie zastosowane w jednym roku oddziałuje korzystnie na plonowanie w latach następnych. Największe różnice pomiędzy plonowaniem drzew nawadnianych i kontrolnych uzyskano w doświadczeniach, które były zakładane w latach suchych, kiedy drzewa kontrolne po posadzeniu poddane były bardzo silnemu i długotrwałemu stresowi. Oznacza to, że w naszych warunkach klimatycznych zakładanie intensywnego sadu jabłoniowego bez nawadniania jest decyzją obarczoną wysokim ryzykiem. Najlepsze efekty osiąga się nawadniając drzewa od pierwszego roku po posadzeniu. Jeżeli nie ma możliwości zastosowania nawadniania należy przewidzieć konieczność podlewania roślin – szczególnie w pierwszych dwu latach po posadzeniu.

Wysoka efektywność nawadniania jabłoni w przypadku młodych sadów ma bardzo istotny wpływ na szybki wzrot poniesionych kosztów na instalację nawadniającą. Przykład: W Sadzie Pomologicznym Instytutu Ogrodnictwa nawadnianie kroplowe Gali zaszczepionej na podkład-ce M. 9 już w drugim roku uprawy spowodowało wzrost plonu względem kontroli aż o 5,9 t/ha (kontrola 2,4 t/ha, nawadnianie 8,3 t/ha). Dzięki tej zwyżce plonu koszty instalacji nawodnieniowej zwróciły się już po dwóch latach.

Ardanowski o Krajowej Grupie Spożywczej: Ministerstwo Rolnictwa stosuje jakąś dziwną obstrukcję

Nawadnianie jabłoni – okresy krytyczne

Nadmierne nawadnianie jabłoni połączone z obfitym nawożeniem azotowym może powodować zbyt silny wzrost drzew i mieć ujemny wpływ na jakość owoców, zwłaszcza przeznaczonych do przechowywania. Optymalny program nawadniania drzew owocowych powinien być uzależniony nie tylko od przebiegu pogody, ale także od wieku drzew ich aktualnej kondycji i wysokości plonowania. Niedostatek wody istotnie wpływa na wszystkie procesy fizjologiczne, a przez to na wzrost i plonowanie drzew. Brak wody wiosną wpływa nie tylko na siłę wzrostu pędów, ale także na wielkość opadu czerwcowego. Susza w okresie letnim ogranicza ponadto wzrost owoców, a więc obniża nie tylko wielkość plonu, ale także jego jakość. Z powodu suszy cierpią wszystkie rodzaje sadów, jednak w przypadku drzew młodych zaszczepionych na podkładkach karłowych negatywny wpływ braku wody w glebie jest najsilniejszy.

Okresem krytycznym jest pierwsza wiosna po posadzeniu drzew. Obecnie standardem jest sadzenie wyrośniętych drzewek z rozbudowaną koronką wiosną, u których zakłócona jest proporcja pomiędzy częścią nad-ziemną (stosunkowo duża powierzchnia liści), a systemem korzeniowym (mała powierzchnia korzeni). Przy bezśnieżnych zimach i małej ilości opadów wiosną, adaptacja takich drzewek bez nawadniania jabłoni jest bardzo utrudniona.
Potencjalna intensywność transpiracji zależna jest od warunków meteorologicznych, ale rzeczywista ilość pobranej wody zależna jest od dostępności wody glebowej i powierzchni systemu korzeniowego. Warunki przyjęcia się i wzrostu drzewek w pierwszym roku po posadzeniu mają wpływ na ich wzrost i plonowanie w latach następnych.

Dla jabłoni szkodliwe są zbyt niskie jak też i zbyt wysokie opady atmosferyczne. W naszych warunkach klimatycznych tylko w skrajnych przypadkach susza doprowadza do wypadania młodych drzew. Inaczej sytuacja się przedstawia w przypadku zalania sadu. Nadmiar opadów, przy działaniu wyższej temperatury i ograniczonej przepuszczalności gleby, może po ulewnych deszczach lub powodzi powodować zastoiska wodne prowadzące do wypadania drzew. Przyczyną wypadania jest nie nadmiar wody, ale brak tlenu – korzenie drzew po prostu się „duszą”.

Wrażliwość na suszę drzew owocowych jest wypadkową siły wzrostu podkładki i odmiany szlachetnej. Jeżeli korzenie drzewa penetrują głębsze warstwy gleby, mają szansę na korzystanie ze znajdującej się tam wody (również takiej, która pojawia się dzięki podsiąkaniu wody gruntowej). Najbardziej wrażliwe na krótkotrwałe okresy bezopadowe są drzewa szczepione na płytko korzeniących się podkładkach karłowych. Prowadzone przez Instytut Ogrodnictwa badania wykazały istotne różnice wrażliwości na suszę pomiędzy drzewami tej samej odmiany (Ligol) zaszczepionej na różnych podkładkach. Wyraźnie lepiej wytrzymywały warunki suszy drzewa szczepione na podkładce M9 i P22, w porównaniu do zaszczepionych na podkładce P16. Drzewa zaszczepione na podkładce P16 najbardziej cierpiały także z powodu zalania.

Dodatkową przyczyną wrażliwości sadów intensywnych na niedobory opadów jest konkurencja pomiędzy poszczególnymi drzewami o wodę wynikająca z dużego zagęszczenia drzew. Na drzewach, które mogą być potencjalnie narażone na stres suszy należy pozostawiać mniej zawiązków owocowych, niż na drzewach rosnących w warunkach optymalnej wilgotności gleby. Ograniczanie owocowania poprzez przerzedzanie zawiązków odgrywa ważną rolę także w sadach nawadnianych, ponieważ brak kontroli nad wielkością plonowania może skutkować drobnieniem owoców. Przy słabym kwitnieniu np. po wystąpieniu przymrozków lub zbyt mocno przerzedzonych zawiązkach, nawadnianie sprzyja nadmiernemu wzrostowi długopędów i przerastaniu owoców.

Nieograniczona dostępność wody dla drzew w ciągu całego okresu wegetacji może mieć wpływ na zwiększenie występowanie chorób w czasie przechowywania owoców, a także ich jędrność po przechowaniu. Dlatego w sadach nawadnianych należy zadbać o prawidłową ochronę i pozakorzeniowe traktowanie jabłoni wapniem. Przy prawidłowym wzroście pędów i owoców wskazane jest także okresowe ograniczanie lub nawet zaprzestanie nawadniania.

Nawadnianie jabłoni – potrzeby wodne

W naszych warunkach klimatycznych dla optymalnego wzrostu i plonowania jabłoni wymagane jest około 600-700 mm opadów rocznie (1 mm opadu to 10 m3 wody/ha). Ważna jest jednak nie tylko suma rocznych opadów, ale także ich rozkład w okresie wegetacji. Potrzeby wodne jabłoni są wypadkową warunków pogodowych (temperatura powietrza, nasłonecznienie, wilgotność powietrza oraz prędkość wiatru), wielkości drzew i ich fazy fenologicznej. Jabłonie mają stosunkowo wysokie potrzeby wodne, a ich maksimum przypada na okres od czerwca do sierpnia. Maksimum potrzeb wodnych nie jest równoznaczne z okresami krytycznymi dla wzrostu i plonowania drzew. Susza w maju i czerwcu ma istotny wpływ na ograniczenie wzrostu drzew i wielkość opadu czerwcowego, a susza w okresie sierpień – wrzesień ogranicza przede wszystkim wzrost owoców. Wtedy też potrzebne jest nawadnianie jabłoni.

Potrzeby wodne jabłoni można wyznaczyć za pomocą aplikacji umieszczonej na portalu internetowym w zakładce Potrzeby Nawadniania - www. nawadnianie. inhort.pl/potrzeby--nawadniania-rs lub obliczyć samodzielnie za pomocą metodyki: Szacowanie potrzeb wodnych jabłoni umieszczonej pod adresem - www. nawadnianie. inhort.pl/metodyki. W warunkach Polski w okresie największego zapotrzebowania jabłoni na wodę zazwyczaj występują najwyższe niedobory opadów.
W Polsce centralnej największe niedobory opadów występują w sierpniu. Szacuje się je na około 65 mm, jednak w latach suchych wartości te mogą wynosić nawet powyżej 90 mm.

Nawadnianie jabłoni – zalecane systemy nawadniania

Wybór systemu nawodnieniowego zależy od podstawowych funkcjonalności jaką ma mieć system nawodnieniowy, jakości i ilości dostępnej wody oraz możliwości finansowo-technicznych gospodarstwa. Ze względu na wysoką efektywność wykorzystania wody na nawadnianie jabłoni polecane są systemy kroplowe lub instalacje mini-zraszania, ale nie należy wykluczać deszczowni stałych. Niewątpliwą zaletą deszczowania jest to, że może być ono użyte do ochrony sadów przed wiosennymi przymrozkami a także do schładzania owoców w upalne dni. Ten sposób nawadniania ma jednak wady, do których zaliczyć można duże jednostkowe zapotrzebowanie na wodę i energię (ciśnienie pracy minimum 2,5 atm. ) oraz możliwość powstawania i rozwoju chorób grzybowych przy zraszaniu liści. Nie jest możliwe nawadnianie roślin w czasie silnych wiatrów, w trakcie wykonywania prac w sadzie oraz w sadach położonych na terenach o dużym spadku.

Minizraszanie charakteryzuje większa oszczędność wody i energii w porównaniu do systemu deszczownianego. Podkoronowe systemy minizraszania nie zwilżają liści, są proste w montażu i dają możliwość podawania nawozów wraz z wodą (fertygacja). Mizraszacze są jednak wrażliwe na uszkodzenia mechaniczne powstałe podczas zbioru owoców i cięcia drzew. Do nawadniania intensywnych nasadzeń jabłoni stosowane są zazwyczaj minizraszacze, które rozpryskują wodę wzdłuż rzędów drzew. Specjalne minizraszacze umieszczone ponad koronami drzew mogą służyć także do ochrony jabłoni przed przymrozkami. W Polsce ponad 70% instalacji nawodnieniowych w sadach jabłoniowych stanowią systemy kroplowe. Linie kroplujące umieszcza się na powierzchni gleby (wzdłuż rzędów drzew), pod powierzchnią gruntu (nawadnianie wgłębne) lub podwiesza nad glebą. Przy wyborze odpowiedniej linii kroplującej do nawadniania jabłoni należy zwracać uwagę nie tylko na cenę, ale również na jakość i dane techniczne emiterów. W przypadku sadów, ze względu na długi okres uprawy, zalecane jest stosowanie grubościennych linii kroplujących, o grubości ścianki od 0,9 - 1,2 mm. Obszar gleby zwilżonej przez pojedynczy kroplownik swoim kształtem przypomina cebulę.

Maksymalny zasięg zwilżenia występuje nie na powierzchni gleby, ale na głębokości około 20 – 30 cm. Rozstawę emiterów linii kroplujących do intensywnych sadów jabłoniowych dobiera się tak, aby równomiernie nawodnić glebę wzdłuż rzędu drzew. W zależności od składu mechanicznego gleby poleca się rozstawę pomiędzy emiterami od 60 do 70 cm. Pomiar wilgotności gleby (do sterowania nawadnianiem) powinien być prowadzony na głębokości ok. 20 cm. Czujniki należy instalować w rzędzie drzew w obszarze zwilżania gleby przez system nawodnieniowy, w odległości od 10 do 15 cm od kroplownika.

Instalacja nawodnieniowa powinna umożliwić dostarczenie niezbędnej ilości wody dla roślin w okresach najbardziej krytycznych. Uwzględniając potrzeby wodne roślin sadowniczych i średnie wielkości opadów dla Polski Centralnej średnie zapotrzebowanie na wodę nawodnieniową można oszacować na co najmniej 2,5 – 3 mm/dzień. Oznacza to, że przy hektarowym sadzie źródło wody powinno mieć możliwość poboru od 25 – 30 m3 wody na hektar na dzień. Przy bardzo wysokich temperaturach i przedłużającej się suszy nawet te ilości wody mogą nie zapewnić drzewom komfortowych warunków wilgotności gleby. W ekstremalnych warunkach maksymalne dzienne potrzeby wodne sadu mogą przekraczać nawet 5 mm. Szacowana dla lat suchych całkowita niezbędna ilość wody na nawadnianie jabłoni wahała się w granicach 1200 - 2000 m3/ ha.

cdr.gov.pl/fot.pixabay