Gryka zwyczajna (Fagopyrum esculentum), zwana także hreczka, należy do rodziny rdestowatych i jest jedną z najcenniejszych zbóż uprawianych przez człowieka.

Chociaż jest to roślina dwuliścienna, została zaliczona do grupy roślin zbożowych ze względu na podobny skład chemiczny nasion i podobne substancje rolnicze. Jagody gryki to rodzaj nasion o trójkątnym kształcie. Staje się coraz bardziej popularna w żywieniu i diecie Polaków, jak i Europejczyków.

Różne zastosowanie gryki

Gryka jest cennym warzywem ze względu na szerokie zastosowanie w żywieniu człowieka (płatki owsiane, mąka, biszkopt, pieczywo), zwłaszcza przez diabetyków. Nasiona gryki posiadają bardzo dobrej jakości białko o dobrze zbilansowanej zawartości aminokwasów. Charakteryzują się wysoką kalorycznością, wysoką zawartością nienasyconych kwasów tłuszczowych (co sprawia, że gryka znana jest ze swoich właściwości przeciwmiażdżycowych) oraz bogactwem cennych mikroelementów i witamin. Ziarna gryki bezglutenowej, w naszym kraju przetwarzane są głównie na arkusze, które uzyskuje się przez łuskanie, powlekanie i polerowanie. Podstawowymi rodzajami okruchów pozyskiwanych z gryki są: prażone i nieprażone całe ziarno, prażone oraz miękisz tzw. Kasza Krakowska. Różnią się kolorem, zapachem i smakiem.

Zmielone nasiona dają proszek, który jest szczególnie cenny dla osób z chorobami metabolicznymi. W produkcji gryki uzyskuje się strąki (skórki). W wielu krajach używa się ich do wypychana kocyków, mat, poduszek, poduszek bez obawy o rozwój roztoczy, co jest szczególnie ważne dla alergików.

Jak podaje portal podrb.pl „z liści i kwiatów gryki pozyskuje się rutynę wykorzystywaną w przemyśle farmaceutycznym, która wzmacnia naczynia włosowate układu krwionośnego i ma właściwości przeciwzapalne. Gryka jest również znaną rośliną miododajną. Miód gryczany posiada ciemną barwę, spośród innych miodów wyróżnia się wysoką zawartością enzymów i silnymi właściwościami bakteriostatycznymi. Przy sprzyjającej pogodzie z 1 ha kwitnącej plantacji gryki można uzyskać 140-220 kg miodu o ostrym aromacie.”

„Z agrotechnicznego punktu widzenia uprawa gryki ma wiele zalet. Roślina ta posiada dużą zdolność pobierania składników pokarmowych z form trudno dostępnych, co umożliwia obniżenie kosztów nawożenia mineralnego. Dzięki wytwarzaniu obfitej masy nadziemnej ceniona jest w zmianowaniu jako roślina głusząca chwasty i w ten sposób oczyszczająca pole. W niewielkim stopniu jest porażana przez szkodniki i choroby. Jest rośliną fitosanitarną, przeciwdziała rozwojowi nicieni w glebie, przez co może stanowić przerywnik w zmianowaniach z dużym udziałem zbóż” – dodaje portal.

Gryka – uprawa i nawożenie

Mimo wielu zalet obecny obszar zasiewu gryki jest wciąż niewielki. Według danych GUS w województwie podkarpackim w 2017 r. grykę uprawiano na powierzchni nieco ponad 2,5 tys. ha (dla porównania pszenica ozima miała ponad 83 tys. ha). Ponadto istnieją również przyczyny niekorzystnej zależności między ceną ziarna gryki w stosunku do innych zbóż, gwałtownymi wahaniami plonów pod wpływem zmieniających się warunków pogodowych oraz biologią kwitnienia gryki.

Gryka to egzotyczny gatunek rośliny. Kwiat kwitnie tylko przez jeden dzień, a nasiona wydaje dopiero po zapyleniu, dlatego zmiana pogody w okresie kwitnienia (korzystna lub niesprzyjająca dla lotu pszczół) determinuje ilość nasion i ma związek z wytworzonymi kwiatami.

Jest rośliną o wysokich wymaganiach klimatycznych. Czasami jest uszkadzany przez mróz, chłodne dni spowalniają wzrost, co sprzyja lepszej penetracji przez chwasty. Jest bardzo wrażliwa na brak opadów od kwitnienia do pełnego kwitnienia – ze względu na silny wzrost (szczególnie w czasie upałów) i przez to duże zapotrzebowanie na wodę. W okresie kwitnienia nie toleruje upałów i niskiej wilgotności, co nie sprzyja zapylaniu kwiatów. „Jest uważana za roślinę gleb lekkich, ale powinny być one zasobne w składniki pokarmowe, o wysokiej kulturze, uregulowanych stosunkach wodno-powietrznych, o odczynie lekko kwaśnym lub zbliżonym do obojętnego. Pomimo że jest uważna za roślinę tolerancyjną w stosunku do odczynu gleby, to jednak przy pH poniżej 5 glebę należy wapnować, najlepiej jesienią w roku poprzedzającym zasiew. Nie udaje się na glebach bardzo suchych, ciężkich i podmokłych” – podaje podrb.pl.

Uprawa roli pod grykę powinna być starannie przeprowadzona w celu przygotowania warunków dla optymalnego rozwoju roślin. Gryka, wśród roślin uprawnych, wyróżnia się większą wrażliwością na niedostateczne napowietrzenie gleby, dlatego wymaga większej pulchności gleby, aby jej delikatne korzenie boczne mogły dobrze się rozrastać.

Uprawę roli pod grykę przeprowadza się w podobny sposób jak pod zboża jare, pamiętając o zachowaniu odpowiedniej ilości wody w glebie. Zadaniem jesiennej uprawy pożniwnej jest przede wszystkim odchwaszczenie pola. Orka przedzimowa powinna być wykonana wcześnie, aby możliwie dużo nasion chwastów skiełkowało i zostało zniszczone następnymi zabiegami. Wiosenne przygotowanie pola pod zasiew gryki obejmuje zastosowanie nawozów mineralnych i kultywatorowanie z bronowaniem lub doprawienie gleby zestawem do uprawy przedsiewnej.

Przy uprawie gryki na nasiona ważne jest określenie optymalnego terminu siewu. Gryka jest rośliną ciepłolubną. Należy go wysiewać w rozgrzanej ziemi na głębokość 510 cm w temperaturze ok. 10°C i wysiewać, gdy minie strach przed wiosennymi przymrozkami, czyli w trzeciej dekadzie maja, po tzw. zimni ogrodnicy.

Zbyt późny siew skraca okres wegetacji, gałęzie są słabsze, a podczas łagodniejszych susz może dojść do wzrostu i kwitnienia, co negatywnie wpływa na plony. Grykę wysiewa się siewnikiem na głębokość 35 cm, w zależności od rodzaju gleby, na płytko ubitą glebę. Wybór odmian gryki jest dość ograniczony.

Zakładając plantację gryki, należy pamiętać, że wybór zarejestrowanych herbicydów do odchwaszczania jest nadal ograniczony. Wśród zabiegów agrotechnicznych najważniejsza jest metoda siewu gryki, która pozwala ograniczyć zachwaszczenie i wydłużyć okres kwitnienia.

Zbór gryki

Długi okres kwitnienia gryki i zawiązywania nasion powoduje, że poszczególne orzeszki dojrzewają w różnym czasie. Utrudnia to zbiór i zwiększa straty żniwne. Do zbioru kombajnem zbożowym przystępujemy, gdy 70-80% owoców uzyskało brunatne zabarwienie. Nasiona gryki zbierane kombajnem są często wilgotne i zanieczyszczone. Zanieczyszczenia należy usunąć bezpośrednio po zbiorze, a nasiona dosuszyć do wilgotności poniżej 15%.

Wysokość plonów gryki waha się w granicach od 0,5 do 3 t/ha w zależności od terminu siewu, odmiany, gleby i przede wszystkim od intensywności zapylenia. W przeciętne lata zbiera się od 0,7-1,5 t nasion gryki z 1 ha.

Dobrym sposobem mającym korzystnie wpłynąć na plonowanie zasiewów gryki jest umieszczanie uli przy jej uprawach.

Czytaj również: USDA przekazał najnowsze prognozy dla światowego rynku zbóż i nasion oleistych

Podrb.pl /fot.pixabay