Prowadzona w warunkach wolnego rynku działalność rolnicza znacznie zwiększyła znaczenie zagadnień ekonomicznych w funkcjonowaniu i ocenie gospodarstwa.

Dane o kosztach produkcji wykorzystywane są do podejmowania decyzji bieżących i planowania. Kalkulacje poszczególnych działalności mają służyć rolnikom jako podpowiedź przy przeprowadzaniu własnych rachunków. Wyliczanie kosztów opłacalności produkcji jest niezbędną czynnością pozwalającą dokonać rozeznania w kosztach i przychodach danej produkcji. Aby tego dokonać, należy sporządzić kalkulacje z danej działalności.

Działalność rolnicza – kalkulacja rachunku ekonomicznego

Kalkulacje stanowią narzędzie rachunku ekonomicznego i ułatwiają przewidywanie efektów różnych rozwiązań organizacyjnych i ekonomicznych. Nie należy utożsamiać kalkulacji z obliczeniami. W zasadzie kalkulacje dotyczą przyszłości, natomiast obliczenia opierają się na faktycznych zaszłościach lub wielkościach, które można ściśle określić.

Układ kalkulacji umożliwia przeprowadzenie rachunku na dwóch poziomach. Pierwszą kategorią dochodową jest nadwyżka bezpośrednia, drugą dochód rolniczy netto.

Nadwyżka bezpośrednia to roczna wartość produkcji, którą uzyskuje działalność rolnicza z 1 hektara uprawy lub od jednego zwierzęcia pomniejszona o koszty bezpośrednie poniesione na wytworzenie tej produkcji. Nadwyżka bezpośrednia jest miarą ekonomiczną wykorzystywaną w klasyfikacji gospodarstw rolniczych według standardów Unii Europejskiej.

Wartość produkcji określonej działalności – suma wartości produktów głównych i ubocznych znajdujących się w obrocie rynkowym, określona jest według cen rynkowych. Do wartości produkcji doliczone są dotacje.

Koszty bezpośrednie bez żadnej wątpliwości można przypisać do określonej działalności, ich wielkość ma proporcjonalny związek ze skalą produkcji i mają bezpośredni wpływ na rozmiar produkcji. Składniki kosztów bezpośrednich pochodzące z zewnątrz gospodarstwa określane są według cen zakupu, natomiast składniki kosztów wytworzone w gospodarstwie według cen rynkowych. Produkty własne nietowarowe (np. zielonka, kiszonka) wyceniane są według kosztów bezpośrednich poniesionych na ich wytworzenie. Rachunek nadwyżki bezpośredniej służy ocenie poszczególnej produkcji, jaką prowadzi działalność rolnicza i może być wykorzystywany do podejmowania decyzji w gospodarstwie, np.:
– wyboru działalności produkcji, tzn. co produkować?
– określenia rozmiaru produkcji, tzn. ile produkować?
– wyboru poziomu intensywności produkcji, tzn. jak produkować?

Dochód rolniczy netto jest nadwyżką bezpośrednią pomniejszoną o koszty pośrednie.

Koszty pośrednie, to koszty, których nie można przypisać do określonej działalności. Do kosztów pośrednich należą: pośrednie nakłady gospodarcze, podatki, ubezpieczenia, amortyzacja, koszty pośrednich czynników zewnętrznych (praca najemna, czynsze, odsetki od obcego kapitału). Głównym celem kalkulacji rolniczych jest pokazanie poziomu kosztów bezpośrednich i w dłuższym okresie czasu tendencji zmian relacji cen oraz wyniku finansowego (dochodu rolniczego netto).

Właściwy wybór metody przy kalkulacji działalności

Przy sporządzaniu kalkulacji wykorzystuje się metodę rozdzielczą podziału kosztów, tzn. wszelkie koszty ponoszone w gospodarstwie są rozdzielane pomiędzy poszczególne działalności produkcyjne. Każda kalkulacja składa się z kilku bloków, są one zróżnicowane pod względem uzyskiwanego wyniku finansowego lub parametrów technologicznych.

Jeżeli działalność rolnicza prowadzi produkcję roślinną (towarowe i pastewne) wydzielone są trzy poziomy – uzależnione od wielkości uzyskiwanych plonów. Dla produkcji warzywniczej obliczenia przeprowadzono dla jednego poziomu intensywności. W produkcji zwierzęcej warianty wyznaczono, opierając się na wydajności i rodzaju podstawowej paszy stosowanej w żywieniu.

Każda kalkulacja roślinna zawiera trzy bloki informacyjne:
– w pierwszym bloku przedstawia się wartość produkcji i koszty bezpośrednie, pierwszą kategorią wyniku finansowego jest nadwyżka bezpośrednia,
– w drugim bloku zamieszcza się szacunkowe obciążenie kosztami pośrednimi, pokazując wynik na poziomie dochodu rolniczego netto,
– trzeci blok zawierać powinien informacje o wielkości nawożenia mineralnego.

Kalkulacja produkcji zwierzęcej zawiera dwa bloki:
– pierwszy blok przedstawiać powinien nadwyżkę bezpośrednią, która jest różnicą wartości produkcji i kosztów bezpośrednich,
– drugi blok zawierać powinien szacunkowe obciążenie kosztami pośrednimi i kończyć się wynikiem ukazującym dochód rolniczy netto. Do kosztów bezpośrednich produkcji roślinnej zaliczono: materiał siewny, nawozy mineralne, nawozy organiczne z zakupu i inne koszty tj. sznurek, folia, doniczki, worki itp.

Do kosztów bezpośrednich produkcji zwierzęcej zaliczono: pasze z zakupu, pasze potencjalnie towarowe, pasze nietowarowe (liczone po kosztach bezpośrednich produkcji roślinnej) i inne koszty tj. inseminacja, usługi weterynaryjne, środki czystości itp. Koszty pośrednie produkcji roślinnej jaką prowadzi działalność rolnicza obejmuje: usługi, pracę maszyn własnych, koszty utrzymania budynków, podatki i ubezpieczenia, pozostałe koszty i pracę najemną.

Przypomnijmy, że WIR opublikowało kalkulacje dotyczące opłacalności produkcji rolnej w listopadzie tego roku.

Czytaj też: Efektywność pracowników – poznaj sposoby na jej zwiększenie

wmodr.pl/fot.Pixabay