Pasy przeciwpożarowe w lasach – raport NIK nie napawa optymizmem

Najwyższa Izba Kontroli sprawdziła w jaki sposób urządzanie i utrzymywane są pasy przeciwpożarowe przy liniach kolejowych w województwie lubuskim. Jak wynika z raportu, pomimo poprawy w zakresie urządzania pasów przeciwpożarowych, ponad 20% pozostawała nieurządzona, a blisko połowa istniejących była niewłaściwie utrzymana. W efekcie w wielu wypadkach stwarzało to realne zagrożenie pożarowe. NIK ustaliła, że to zarządca linii kolejowych z opóźnieniem zaplanował urządzanie pasów przeciwpożarowych, przez co w ostatnich latach doszło do kumulacji prac, co spowodowało utrudnienia w ich prawidłowej realizacji.

Pasy przeciwpożarowe w lubuskich lasach

NIK opisuje, że w ostatnich latach nastąpił znaczny wzrost przewozów kolejowych, zarówno pasażerskich, jak i towarowych. Wraz ze wzrostem przewozów wzrosło zagrożenie pożarowe terenów sąsiadujących z liniami kolejowymi. Rozwiązaniem dla przeciwdziałania pożarom są pasy przeciwpożarowe. Zgodnie z ustawą o transporcie kolejowym, na zarządców linii kolejowych nałożono obowiązki zapewnienia bezpieczeństwa przewozów, a także ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska. Odbywa się to w szczególności poprzez inwestycje i utrzymywanie infrastruktury kolejowej.

Przykładem skutków braku prawidłowo przygotowanych pasów przeciwpożarowych była katastrofa w 1992 r. w Kuźni Raciborskiej, w której pożar powstały przy linii kolejowej rozprzestrzenił się dalej i pochłonął ponad 9 tys. ha lasów.

– czytamy na stronie NIK.

Pasy przeciwpożarowe muszą być urządzane i utrzymywane w przypadku czynnych linii kolejowych przebiegających przez lasy zaliczone do najwyższych kategorii zagrożenia pożarowego. Na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Zielonej Górze wszystkie nadleśnictwa zaliczono do I kategorii zagrożenia.

Według danych Instytutu Badawczego Leśnictwa w latach 2008-2016 przy liniach kolejowych w województwie lubuskim (w którym lasy zajmują 52% powierzchni) odnotowano największą liczbę pożarów w Polsce. Województwo to ma najdłuższą linię kolejową przypadającą na 10 000 mieszkańców - 9,0 km (Polska - średnio 5 km).

Norki amerykańskie, a utylizacja UPPZ. Szczepan Wójcik: norki to pożyteczne stworzenia

Pasy przeciwpożarowe – najważniejsze ustalenia kontroli

Jak wynika z kontroli NIK, w ostatnich trzech latach pasy przeciwpożarowe na terenie województwa znacząco zwiększyły swoją długość, ze 197 km do prawie 542 km (z 30% do blisko 80%). Pasy zostały wykonane przez spółkę zarządzającą liniami kolejowymi, czyli PKP PKL S.A. Zakład Linii Kolejowych w Zielonej Górze. Jednak według stanu na koniec listopada zeszłego roku, nie urządzono nadal 20%, czyli 140 km ogólnej długości wymaganych pasów (681,8 km) o szerokości 4 m. Z ustaleń kontroli wynika, że realizację urządzania pasów, zarządca linii kolejowych zaplanował z opóźnieniem, co doprowadziło do kumulacji prac i utrudnień.

Oględziny dwudziestu wybranych odcinków linii kolejowych przez kontrolerów NIK ujawniły, że urządzone pasy przeciwpożarowe nie były prawidłowo utrzymywane. Przede wszystkim nie zachowano zasady pełnej ich użyteczności przez cały rok. Z ustaleń kontroli wynika, że blisko połowa długości pasów przeciwpożarowych (prawie 267 km) pozostawała okresowo niezmineralizowana lub porastały je krzewy lub odrosty drzew. Część stwierdzonych nieprawidłowości dotyczyła pasów przy liniach kolejowych o istotnym znaczeniu dla państwa oraz przy liniach, po których przewożone były łatwopalne towary niebezpieczne, w tym ropa i produkty ropopochodne (benzyny, oleje napędowe), skroplone gazy techniczne (głównie LPG) oraz substancje toksyczne (metanol, formalina, kwas siarkowy).

– pisze NIK, przedstawiająca wyniki kontroli.

Taki stan rzeczy stanowił zagrożenie dla lasów położonych przy liniach kolejowych. Według danych Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej w województwie lubuskim w latach 2017-2019 odnotowano 40 pożarów. Pożary objęły łączną powierzchnię 4,37 ha. Według Instytutu Badawczego Leśnictwa transport kolejowy odpowiadał za blisko 40% pożarów lasów państwowych przy liniach kolejowych.

Pasy przeciwpożarowe – nieprawidłowości przy wydatkowaniu środków

Kontrola ujawniła także nieprawidłowości przy wydatkowaniu środków finansowych na pasy przeciwpożarowe. Niezgodnie z postanowieniami umów sporządzano protokoły odbioru robót od wykonawców i to w sytuacji gdy prace polegające na urządzaniu pasów nie były wykonane.

Wyrażano zgodę na przesunięcie terminu realizacji przez wykonawców zadań bez sporządzenia aneksów do umów. Opóźnienia wykonawców wyniosły od 101 do 361 dni. Zakład nierzetelnie także sporządzał sprawozdania dotyczące m.in. kosztów poniesionych na urządzanie i utrzymanie pasów przeciwpożarowych przy liniach kolejowych. W toku kontroli ujawniono również nieprawidłowości przy wydatkowaniu środków finansowych na urządzanie pasów przeciwpożarowych oraz nierzetelne sprawozdania dotyczące m.in. kosztów.

– dodaje Izba.

W ocenie Izby, zarządca linii kolejowych nie zachował należytej troski o środowisko. Gdy tworzono nowe pasy przeciwpożarowe, w umowach w zakresie ich wykonania, zarządca nie zawarł precyzyjnych obowiązków wykonawców dotyczących wymagań środowiskowych. W umowach nie określono precyzyjnie wymagań w zakresie rozpoznania przyrodniczego, nadzoru ornitologicznego, wdrażania do stosowania technologii prac przyjaznych środowisku. Wykonawcy wyłonieni przez Zakład wycięli, w oparciu o zezwolenia wydawane przez starostów, łącznie ponad 400 tys. drzew bez przeprowadzenia uprzedniej inwentaryzacji przyrodniczej. Przedsięwzięcia te prowadzone były między innymi na 21 obszarach Natura 2000.

NIK ocenia, że nadzór PKP PKL S.A. Zakład Linii Kolejowych w Zielonej Górze nad realizacją zadań dotyczących pasów przeciwpożarowych okazał się niewystarczający. Pracownicy działu ds. kontroli i instruktażu nie przeprowadzali kontroli wewnętrznych (w tym kontroli doraźnych) w zakresie urządzania i utrzymywania pasów przeciwpożarowych przy czynnych liniach kolejowych i to nawet wtedy, gdy PSP sygnalizowała poważne nieprawidłowości. Dodatkowo Zakład nierzetelnie sporządził sprawozdania z kontroli, po tym jak pasy przeciwpożarowe tak naprawdę nie zostały skontrolowane.

Najwyższa Izba Kontroli zaapelowała od Ministra Infrastruktury i Zarządcy linii kolejowych o podjęcie działań, które pozwolą zapobiec nieprawidłowościom lub usprawnią realizację zadań dotyczących urządzania i utrzymania pasów przeciwpożarowych przy liniach kolejowych.

nik.gov.pl/fot.LP