Resort rolnictwa (…) aktywnie postuluje na forum UE wyrównanie średnich stawek dopłat bezpośrednich w przeliczeniu na hektar użytków rolnych – mówi Krzysztof Jurgiel, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi w wywiadzie z Kaliną Brzozowską dla swiatrolnika.info.

Resort rolnictwa (…) aktywnie postuluje na forum UE wyrównanie średnich stawek dopłat bezpośrednich w przeliczeniu na hektar użytków rolnych – mówi dla swiatrolnika.info Krzysztof Jurgiel, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Kalina Brzozowska: Czy Rząd przewiduje podjęcie działań zmierzających do wyrównania poziomu płatności bezpośrednich dla polskich rolników do poziomu innych krajów Unii Europejskiej ?

Minister Krzysztof Jurgiel: Oczywiście! Rząd już podjął takie starania. Dążenie do wyrównania dopłat oraz aktywna polityka państwa na rzecz kształtowania korzystnej dla Polski wspólnej polityki rolnej UE jest jednym z celów „Programu Działań Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi na lata 2015-2020”. Kwestia wyrównania płatności została ujęta jako jeden z priorytetów Rządu w odniesieniu do przyszłego kształtu WPR, zgodnie z przyjętym przez Radę Ministrów  w dniu 16 maja kierunkowym stanowiskiem Rządu „Wspólna polityka rolna po 2020 roku – polskie priorytety”. Resort rolnictwa już od ponad roku, odkąd zaczęła się dyskusja o przyszłości unijnej polityki rolnej, aktywnie postuluje na forum UE wyrównanie średnich stawek dopłat bezpośrednich w przeliczeniu na hektar użytków rolnych. Wszystkie spotkania o charakterze bilateralnym lub wielostronnym poświęcone przyszłości  i reformie wspólnej polityki rolnej, w których udział biorą przedstawiciele Rządu, są wykorzystywane przez stronę polską, aby podnosić postulat wyrównania płatności. Przekonujemy naszych partnerów w Unii Europejskiej, że dążenie Polski do wyrównania płatności bezpośrednich między państwami członkowskimi to tak naprawdę dążenie do równych warunków konkurencji na jednolitym rynku UE. A ten jednolity rynek jest przecież największym osiągnięciem gospodarczym Europy, między innymi dzięki wspólnej polityce rolnej, od której zaczęła się integracja. Zabiegając o wyrównanie dopłat też zabiegamy o silną wspólną politykę rolną, która nie będzie Europy dzielić, ale łączyć. Pamiętajmy, że w traktatach Unia Europejska zobowiązała się do równego traktowania wszystkich swoich obywateli, bez względu na kraj prowadzenia swojej działalności. Rząd polski domaga się pełnej realizacji tych zobowiązań.

Nierówne płatności to nie jest przecież tylko problem Polski. W 2020 roku 16 państw członkowskich wciąż będzie miało płatności bezpośrednie poniżej średniej. Polska będzie w 2020 roku na 22 miejscu w UE ze stawką na poziomie ok. 216 euro/ha (83% średniej unijnej). Mniejszą stawkę będą miały tylko Słowacja, Portugalia, Estonia, Łotwa, Litwa i Rumunia. Dlatego przede wszystkim wśród tych krajów (które mają niższe płatności) szukamy sojuszników. Liczymy też na poparcie przez unijne organizacje rolnicze. No i oczywiście Polska musi mówić jednym głosem w Parlamencie Europejskim.

Czy planowane jest uruchomienie programu wapnowania kwaśnych gleb, w którym przewidziane zostałyby dopłaty do tego zabiegu?

– Aktualne problemy i przyszłe wyzwania związane z racjonalnym wykorzystaniem oraz zarządzaniem ekosystemami lądowymi dowodzą, iż zakwaszenie stanowi jeden z ważniejszych elementów chemicznej degradacji gleb w Polsce i nadal pozostaje dużą barierą w produkcji roślinnej i ochronie środowiska. Poziom nawożenia wapniowego jest bardzo niski i niewystarczający w stosunku do potrzeb potwierdzonych badaniami prowadzonymi przez Krajową Stację Chemiczno-Rolniczą.

Stawiane przed rolnictwem wymagania w zakresie prowadzenia wydajnej, ale bezpiecznej produkcji rolnej powodują, iż produkcja ta powinna być prowadzona na glebach o uregulowanym odczynie i odpowiedniej zawartości makro- i mikroelementów. Niewątpliwie odkwaszanie gleb ma korzystny wpływ na wysokość i jakość płodów rolnych oraz na ochronę zasobów wodnych i ochronę gleby. Jednocześnie wapnowanie gleb jest szczególnie istotne w kontekście wymogów środowiskowych i obowiązującej dyrektywy azotanowej obligującej do podejmowania działań na rzecz ograniczania odpływu biogenów do wód. W tej sytuacji niezbędne są działania (administracyjne, promocyjne, finansowe) w celu zapewnienia podniesienia poziomu wapnowania gleb w Polsce.

Należy również wspomnieć, że Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przez wiele lat wspierało dotacjami wapnowanie gleb. Dotacje wypłacane były producentom nawozów wapniowych i wapniowo-magnezowych dla obniżenia przez nich ceny, jaką rolnik musiał zapłacić za te nawozy. Wsparcia udzielano zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie wysokości stawek dotacji przedmiotowych dla różnych podmiotów wykonujących zadania na rzecz rolnictwa. Taki sposób pomocy funkcjonował do dnia 30 kwietnia 2004 r. Jednakże wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej sposób finansowania tego zadania uznano za niezgodny z wytycznymi unijnymi, co ostatecznie zakończyło udzielanie pomocy w takiej formie.

W latach 2004 - 2008 niektóre wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej przyjęły do realizacji programy działań uwzględniające rekultywację gleb zakwaszonych poprzez nawożenie wapnem pochodzenia naturalnego, dające możliwość rolnikom korzystania z pomocy finansowej w tym zakresie. Zadanie to było w wielu województwach realizowane przy dużym zaangażowaniu Izb Rolniczych, które uczestniczyły w wypłacie dotacji. Jednakże w 2008 r. w związku z opinią Ministra Środowiska na temat braku zasadności wspierania finansowego przez WFOŚiGW wapnowania gleb użytkowanych rolniczo, tj. jako działania wykazującego cechy typowego zabiegu agrotechnicznego, mającego na celu głównie podniesienie produktywności gleby, a nie uzyskaniu pozytywnego efektu środowiskowego, została zahamowana aktywność wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej w tym zakresie. Tym samym zlikwidowany został dobrze funkcjonujący system wapnowania gleb zapobiegający ich degradacji.

W kwietniu br. resort środowiska zadeklarował, że nie widzi zasadniczych przeszkód, aby WFOŚiGW finansowały wapnowanie gleb, o ile uznają, że może się to przyczynić do polepszenia jakości środowiska w ich regionie a dodatkowo zostaną udowodnione środowiskowe przesłanki wykonywania tego zabiegu. Jednocześnie Minister Środowiska zaproponował potrzebę wypracowania jednolitych kryteriów, za pomocą których możliwe będzie dokonanie oceny czy wapnowanie gleb w danym przypadku jest zabiegiem agrotechnicznym, czy też służącym ochronie środowiska.

Wobec tego Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, mając na uwadze doświadczenie i wiedzę naukową, wystąpiło do IUNG-PIB o opracowanie kryteriów.

Aktualnie resort rolnictwa analizuje zgłoszone przez IUNG-PIB propozycje. W dalszym etapie działań przewiduje się spotkanie z przedstawicielami Ministerstwa Środowiska oraz Izb Rolniczych w celu wyboru kryteriów oraz ustalenia zasad wypłat dotacji do wapnowania gleb przez WFOŚiGW.

Czy z uwagi na ogromny problem związany z wyrządzaniem przez zwierzynę łowną szkód w uprawach rolnych Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zamierza podjąć działania, które kompleksowo rozwiążą zaistniałą sytuację?

– Zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie naczelnym organem administracji rządowej w zakresie łowiectwa jest minister właściwy do spraw środowiska. Sprawy dotyczące szacowania szkód łowieckich, wypłat odszkodowań oraz współpracy z kołami łowieckimi powinny być kierowane do Ministerstwa Środowiska, a nie do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, który nie jest właściwy w sprawach dotyczących szkód łowieckich.

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi aktywnie uczestniczy we wszystkich działaniach mających na celu rozwiązanie problemów związanych ze szkodami wyrządzanymi przez zwierzęta łowne i zwierzęta objęte ochroną gatunkową.

Aktualnie, zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy Prawo łowieckie, dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego jest obowiązany do wynagradzania szkód wyrządzonych w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny, a także szkód powstałych przy wykonywaniu polowania. Sposób postępowania przy szacowaniu szkód oraz wypłat odszkodowań za wyrządzone szkody określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 marca 2010 r. w sprawie sposobu postępowania przy szacowaniu szkód oraz wypłat odszkodowań za straty w uprawach i płodach rolnych.

Określony w rozporządzeniu sposób szacowania szkód, a także tryb wypłacania odszkodowań był wielokrotnie kwestionowany zarówno przez poszkodowanych rolników jak i przez różne organy samorządowe oraz Izby Rolnicze. Kwestionowali oni przede wszystkim fakt, że szacowaniem szkód wyrządzonych przez zwierzęta łowne, a następnie ustalaniem kwoty należnego odszkodowania zajmują się przedstawiciele zarządców i dzierżawców kół łowieckich, a więc podmiotu, który jest bezpośrednio zainteresowany, aby wypłacana kwota odszkodowania była jak najniższa. Ponadto poszkodowani rolnicy podkreślali również fakt, że wypłacane odszkodowania nie rekompensują całości poniesionych kosztów związanych z przywróceniem uszkodzonego pola do poprzedniej kultury czy też utrudnionego zbioru pozostałych upraw.

Kiedy producenci rolni mogą liczyć na realne uproszczenia związane z systemem płatności bezpośrednich i pozyskiwaniem środków finansowych z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa?

– Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi dokłada wszelkich starań, aby przepisy regulujące system wsparcia bezpośredniego były jak najprostsze i zrozumiałe dla rolników. Należy jednak podkreślić, że warunki przyznawania wsparcia co do zasady są określone przepisami Unii Europejskiej, które obowiązują we wszystkich państwach członkowskich.

W ramach dostępnych dla państw członkowskich możliwości, wprowadza zmiany mające na celu ułatwienie uzyskiwania wsparcia przez rolników.
Do takich korzystnych zmian należy zaliczyć w szczególności wydłużenie terminu składania wniosków o przyznanie płatności za 2016 rok o jeden miesiąc, tj. do 15 czerwca 2016 roku, wypłatę zaliczek na poczet płatności bezpośrednich za 2016 roku, wprowadzenie od 2017 r. uproszczenia przy ubieganiu się o przyznanie płatności do owiec oraz płatności do kóz. Zmieniono obowiązkowy okres przetrzymywania owiec, co ułatwia rolnikom zarządzanie stadem oraz wprowadzono tzw. system bezwnioskowy, co znacznie ułatwia proces ubiegania się o wsparcie do owiec i kóz czy wydłużenie terminu składania wniosków o przyznanie płatności za 2017 rok  do dnia 31 maja 2017r.

Polska aktywnie uczestniczy w dyskusjach nad uproszczeniem Wspólnej Polityki Rolnej na forum UE. Efektem zabiegów Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w tym zakresie jest m.in. wprowadzenie uproszczeń zgodnych z postulatami Polski w zakresie zazielenienia, w tym miedzy innymi złagodzenie sankcji w ramach dywersyfikacji upraw dla gospodarstw powyżej 30 ha gruntów ornych, kompensacji brakującego obszaru EFA przy wykorzystaniu niezadeklarowanych obszarów EFA danego rolnika. Rozwiązanie to ma na celu umożliwienie, w przypadku zadeklarowania przez rolnika we wniosku o płatność niewystarczającej powierzchni obszarów EFA, uwzględniania innych niezadeklarowanych obszarów EFA występujących w gospodarstwie danego rolnika. Ponadto wprowadzenia korzystnych rozwiązań, które będą obowiązywać od roku 2018 r. tj.: umożliwienie wsiewania w uprawę główną roślin bobowatych, a nie jak dotychczas tylko trawy w ramach międzyplonów (EFA), możliwość uznania, w ramach dywersyfikacji, za uprawę mieszaną kilku upraw prowadzonych obok siebie na małych powierzchniach. Obecnie konieczne jest oddzielne deklarowanie każdej uprawy (np. żyta, pszenicy, ziemniaków, marchwi), niezależnie od tego, jaką powierzchnię one zajmują. Oznacza to, że nawet w przypadku, gdy np. rośliny warzywne lub zioła są uprawiane na bardzo małych powierzchniach, muszą być oddzielnie wskazywane we wniosku o płatność, ujednolicenie parametrów dla elementów krajobrazu oraz możliwość deklarowania jako EFA obszarów przekraczających parametry określone w przepisach UE. Oznacza to, że w przypadku posiadania w gospodarstwie np. rowu o szerokości 12 metrów, rolnik będzie mógł zadeklarować ten element jako EFA, ale tylko do powierzchni 10 metrów. Dotychczas taka możliwość nie była dopuszczona, gdyż w przypadku przekroczenia przez dany obiekt wielkości określonej w przepisach UE, cały element nie był kwalifikowany do EFA.

Ponadto Polska optuje za kontynuacją prac uproszczeniowych toczących się na forum UE, ponieważ wciąż w wielu obszarach można wprowadzić rozwiązania lepsze i prostsze dla rolników oraz innych beneficjentów. W ramach tych prac Polska zabiega np. o wprowadzenie dobrowolności dla państw członkowskich w zakresie przyznawania płatności dla młodych rolników podmiotom będącym osobami prawnymi. Polska proponuje także uproszczenie przepisów dotyczących poszczególnych płatności poprzez ich ujednolicenie i zapewnienie państwom członkowskim większej elastyczności w zakresie ich dotychczasowego stosowania

 Czy resort rolnictwa rozważa możliwość ograniczenia do minimum dopłat rolnośrodowiskowych w PROW 2014-2020, które dotyczą Dyrektywy Ptasiej i skierowanie powstałych wolnych środków na działania, z których mogliby skorzystać producenci rolni?

– W ramach Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego rolnicy mają możliwość skorzystania z różnych pakietów i wariantów. Zaplanowane środki są wystarczające na kontynuację wszystkich zaprojektowanych instrumentów zgodnie z pierwotnymi założeniami. Dlatego też nie ma powodu, aby wprowadzać ograniczenia w zakresie wdrażania Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego w części dotyczącej ochrony zagrożonych gatunków ptaków występujących na obszarach specjalnej ochrony ptaków tzw. OSO („Natura Ptasia”).

Należy dodać, że obecnie płatności z tytułu ochrony zagrożonych gatunków ptaków są ograniczone jedynie do obszarów „Natury Ptasiej”, podczas gdy w poprzedniej perspektywie finansowej ramach Programu rolnośrodowiskowego wariant ”ptasi” mógł być realizowany również poza obszarem Natura 2000.

Należy też wspomnieć o planowanym rozszerzeniu możliwości korzystania przez rolników ze wsparcia w ramach Pakietu 2. Ochrona gleb i wód w Działaniu rolno-środowiskowo-klimatycznym. Obecnie było ono dostępne jedynie na wyznaczonych obszarach problemowych (tj. zagrożonych erozją wodną, o niskiej zawartości próchnicy oraz obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego tzw. OSN). Projekt obecnie nowelizowanego rozporządzenia rolno-środowiskowo-klimatycznego umożliwia rolnikom realizację Pakietu 2. Ochrona gleb i wód na obszarze całego kraju od 2018 r. Ma to związek z projektem ustawy - Prawo wodne, który przewiduje ustanowienie jednego dla całego kraju Programu działań, mającego na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych.

Czy przewiduje się podwyższenie w przyszłym roku stawki zwrotu podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej na 1 litr oleju?

– Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 10 marca 2006 r. o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej, Rada Ministrów określa corocznie w terminie do dnia 30 listopada, stawkę zwrotu podatku na rok następny, mając na względzie projekt ustawy budżetowej na następny rok i obowiązującą stawkę podatku akcyzowego od oleju napędowego. W 2017 r. zwrot dokonywany jest w wysokości 1,00 zł na litr ON (przy maksymalnym możliwym poziomie1,08 zł/l). Aktualnie trwają prace nad projektem ustawy budżetowej na rok 2018.

Dziękuję za rozmowę

Kalina Brzozowska/ fot.MRiRW