Talk icon

Informacje

28-09-2021

Autor: Sebastian Wroniewski

Nowe zagrożenia fitosanitarne – 3 źródła ogłoszone przez PIORiN

Nowe zagrożenia fitosanitarne

PIORiN przedstawiło nowe zagrożenia fitosanitarne dla Polski. Wśród zagrażającym nam gatunkom są między innymi chrząszcze, korniki i agrofagi. Zagrożenia powodują ogromne straty zarówno w uprawach rolniczych, ale także w leśnictwie.

Nowe zagrożenia fitosanitarne – wykrycie chrząszcza Monochamus alternatus w opakowaniach drewnianych z Chin

Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa przygotowała raport prezentujący nowe zagrożenia fitosanitarne dla Polski. Jednym z tych zagrożeń jest Monochamus alternatus Hope – chrząszcz z rodziny kózkowatych (Cerambycidae). W krajach Unii Europejskiej pozaeuropejskie populacje żerdzianek (Monochamus spp.) podlegają obowiązkowi zwalczania. Żywicielami szkodnika są drzewa iglaste, jodły (Abies spp.), cedry (Cedrus spp.), kryptomeria japońska, (Cryptomeria japonica), modrzewie (Larix spp.), sosny (Pinus spp.) i świerki (Picea spp.).

Gatunek ten jak dotąd był notowany tylko w Azji (Chiny, Japonia, Korea, Laos, Tajwan, Wietnam). Był on przechwytywany w wielu krajach europejskich, w tym Polsce, w drewnianych materiałach opakowaniowych (DMO) pochodzących głownie z Chin, podczas granicznej kontroli fitosanitarnej. W 2021 r., 3 osobniki dorosłe i 2 larwy szkodnika stwierdzono w DMO pochodzących z Chin składowanych na terytorium Danii. Podjęto działania w celu wyniszczenia szkodnika.

Nowe zagrożenia fitosanitarne podobnie jak w przypadku innych żerdzianek, na korze drzew, w miejscach złożenia jaj przez samice, widoczne są podłużne nacięcia (kora cienka) lub lejkowate jamy (kora grubsza) oraz okrągłe otwory wyjściowe chrząszczy, o średnicy 10-15 mm. Występowanie żerowisk larwalnych w postaci placowatych żerowisk tuż pod korą oraz spłaszczonych w przekroju korytarzy w drewnie. Korytarze te w cienkich gałęziach i strzałach przebiegają na wylot przez cały ich przekrój, a w grubszych mają przebieg łukowaty. Korytarze początkowo są wypełnione brunatną mączką, potem ciasno ubitymi trocinkami, które mogą być usuwane na zewnątrz roślin z zasiedlonego drzewa lub drewna. W korytarzach znajdują się beznogie larwy, które mają wydłużone, spłaszczone grzbieto-brzusznie ciało z głową wciągniętą w rozszerzone przedplecze, barwy białokremowej z ciemną głową, długości ok. 20–60 mm.

Na końcu korytarza larwalnego znajduje się kolebka poczwarkowa odizolowana grubą zatyczką z wiórków, w której znajduje się poczwarka typu wolnego przypominająca postać dorosłą, barwy białej, o czułkach spiralnie zwiniętych na brzusznej stronie ciała oraz świeżo przepoczwarczone chrząszcze. Chrząszcz opuszcza miejsce przepoczwarczenia przez okrągły otwór wyjściowy. Przelatuje on w korony młodych drzew, gdzie odbywa żer uzupełniający. Jeśli chrząszcz zawiera osobniki węgorka sosnowca (Bursaphelenchus xylophilus), podczas żeru uzupełniającego nicienie te przedostają się do drzewa i mogą wywołać chorobę więdnięcia sosny, która przyczynia się do zamierania drzew. Ciało chrząszczy jest wydłużone, długości 18-27 mm i szerokości 6-9 mm. Chrząszcz jest czarny z dwoma podłużnymi, pomarańczowymi pasmami na przedpleczu. Tarczka barwy żółtej. Pokrywy pokryte licznymi podłużnymi pasmami składającymi się z brązowych lub czarnych i białych prostokątnych plam. Czułki 1,3 raza dłuższe od ciała u samic i dwa razy dłuższe od ciała u samców.

Rozprzestrzenianie w sposób naturalny (przeloty chrząszczy) ma miejsce tylko na ograniczony dystans (kilka kilometrów). Na większą odległość szkodnik zostaje przeniesiony wraz drewnem oraz opakowaniami drewnianymi.

Stwierdzenie M. alternatus w opakowaniach drewnianych składowanych na terenie Danii wskazuje, że przemieszczanie opakowań drewnianych z obszarów występowania szkodnika stwarza nowe zagrożenia fitosanitarne. Chrząszcze, które opuszczą porażone opakowania mogą przeniknąć do pobliskich drzewostanów. Jeśli przenoszą one osobniki węgorka sosnowca możliwe jest dodatkowe zasiedlenie drzew przez te nicienie. Sytuacja taka mogłaby mieć miejsce także w Polsce.

Nowe zagrożenia fitosanitarne – wykrycie kornika Euwallacea fornicatus w Holandii

Kolejne nowe zagrożenia fitosanitarne to EuwallaceaNowe zagrozenia fitosanitarne 024 fornicatus, który jest gatunkiem zbiorowym obejmującym bardzo zbliżone do siebie morfologicznie gatunki korników (Coleoptera: Curculionidae: Scolytinae), a mianowicie E. fornicatus sensu stricto, E. fornicatior, E. perbrevis i E. kuroshio. Występowanie tego gatunku zbiorowego stwierdzono w strefie klimatu ciepłego w Azji, Afryce, Ameryce, oraz Australii i na wyspach Oceanii. W krajach Unii Europejskiej agrofagi te dotychczas nie podlegają obowiązkowi zwalczania, ale został umieszczony w aktualnie projektowanym, nowym wykazie agrofagów kwarantannowych dla Unii.

Nowe zagrożenia fitosanitarne E. fornicatus zostało pierwszy raz wykryte w Europie w 2017 r. w Polsce, w poznańskiej palmiarni , a w 2020 r. szkodnik został stwierdzony na tropikalnych roślinach zdrewniałych uprawianych w ogrzewanej szklarni we Włoszech, natomiast w 2021 r. stwierdzono go w Niemczech na dwóch roślinach mango (Mangifera indica) uprawianych w szklarniach z roślinnością tropikalną. Gatunek rozprzestrzenia się w Europie o czym świadczy jego wykrycie w 2021 r. w kolejnym kraju – Holandii. W dużej szklarni produkującej rośliny do sprzedaży hurtowej stwierdzono szkodnika na 7 roślinach chlebowca właściwego (Artocarpus altilis) i jednej roślinie fikusa tępego (Ficus microcarpa).

Żywicielami E. fornicatus sensu lato są zdrewniałe rośliny liściaste. Larwy i dorosłe chrząszcze drążą chodniki w drewnie, zarówno w pniach, jak i gałęziach. W pobliżu chodników drewno może ulegać przebarwieniom. W konsekwencji dochodzi do żółknięcia i opadania liści, obumierania gałęzi, a z czasem do śmierci drzew.

Przedstawione powyżej dane wskazują, że gatunek E. fornicatus ulega rozprzestrzenianiu w Europie wraz z roślinami tropikalnymi hodowanymi w ogrzewanych szklarniach, palmiarniach, itp., gdzie wywołuje on szkody gospodarcze.

Czytaj też: Opuchlaki – szkodniki wielu roślin ozdobnych i owoców

Nowe zagrożenia fitosanitarne – wykrycie agrofaga Lettuce infectious yellows virus w Hiszpanii

Ostatnie nowe zagrożenia fitosanitarne to Lettuce infectious yellows virus, który jest patogenem występującym jak dotąd w Ameryce Północnej (USA, Meksyk). W krajach Unii Europejskiej agrofag ten podlega obowiązkowi zwalczania.

Do żywicieli wirusa zalicza się 45 gatunków roślin z 15 rodzin. Żywicielami o największym znaczeniu gospodarczym są burak (Beta vulgaris), sałata (Lactuca sativa), dynia zwyczajna (Cucurbita pepo) i melon (Cucumis melo); do innych żywicieli zalicza się marchew (Daucus carota), inne gatunki dyni: Cucurbita foetidissima, dynia olbrzymia (C. maxima), dynia piżmowa (C. moschata) i arbuz (Citrullus lanatus) i słonecznik (Helianthus spp.). Porażane są też rośliny dziko rosnące: wilec (Ipomoea spp.), Lactuca canadensis, ślaz drobnokwiatowy (Malva parviflora) i Physalis heterophylla.

W styczniu 2021 r. w północnej części Hiszpanii w szklarni na roślinach sałaty w uprawie hydroponicznej, stwierdzono obecność objawów infekcji wirusowej (słaby wzrost, mozaiki, chlorozy, przebarwienie żyłek liści itp.). Badania laboratoryjne wykazało, że rośliny są porażone przez Lettuce infectious yellows virus. Nowe zagrożenia fitosanitarne nie mają określonego źródła pochodzenia. Rośliny z objawami porażenia zostały usunięte i zniszczone. Na roślinach uprawianych w późniejszym terminie w tym samym stanowisku nie stwierdzono objawów chorobowych, ani nie zaobserwowano występowania wektora patogena – mączlika ostroskrzydłego (Bemisia tabaci). Dlatego ognisko wirusa uznano za wyniszczone.

Lettuce infectious yellows virus wywołuje silne żółknięcie lub zaczerwienienie się liści, wraz z karłowaceniem, skręcaniem się roślin, rozjaśnianiem się żyłek liści i ich łamliwością.
Na spodniej stronie liścia widoczne są stadia przed imaginalne i osobniki dorosłe wektora wirusa – mączlika ostroskrzydłego (Bemisia tabaci). Szczególnie istotne przy identyfikacji tego gatunku są puparia, które są osiadłe, spłaszczone, kształtu owalnego, długości 0,7 mm. Na liściu pokrytym włoskami puparium po stronie grzbietowej wytwarza od 2 do 8 długich szczecin woskowych, a na liściu gładkim nie wytwarza takich szczecin: po wyjściu owada dorosłego na roślinie pozostaje egzuwium puparium. Osobniki dorosłe długości ok. 1 mm, zaopatrzone w dwie pary skrzydeł. Ciało i skrzydła pokryte woskowatą wydzieliną barwy od białej do jasnożółtej; podobnie jak w przypadku innych mączlików, po potrząśnięciu rośliną owady dorosłe szybko podrywają się do lotu, a następnie opadają na powierzchnię liścia.

Nowe zagrożenia fitosanitarne zostały po raz pierwszy wykryte w Europie i wszystko wskazuje na to, że wirus może pojawić się także w innych krajach. Najbardziej prawdopodobną drogą przeniknięcia patogena jest import porażonych roślin do sadzenia, świeżych warzyw liściowych, itp., o ile znajdują się nich osobniki mączlika ostroskrzydłego.

Lettuce infectious yellows virus pochodzi ze strefy klimatu ciepłego, stąd w Polsce istnieje możliwość jego rozwoju w uprawach szklarniowych, zwłaszcza na sałacie, oraz pojawiania się krótkotrwałych populacji, w sezonie wegetacyjnym, przy braku możliwości przezimowania.

piorin.gov.pl/fot.Wikimedia

swiatrolnika.info 2023