Zapalenie wymion to najczęstsza i najbardziej poważna dolegliwość dotykająca krowy mleczne, biorąc pod uwagę zarówno dobrostan zwierząt jak i warunki ekonomiczne produkcji mleka. W ostatnim czasie odnotowuje się spadek liczby zachorowań wśród krów, jednak nadal problem dotyka od 25 do 45% zwierząt.

Zapalenie wymion – rodzaje i przyczyny ich powstawania

Krowy mleczne, u których stwierdzono kliniczne zapalenie wymion dają mleko zawierające krew i wyraźne grudki. Natomiast bydło mleczne z subklinicznym przypadkiem mastitis nie wykazują absolutnie żadnych objawów zapalenia gruczołu mlekowego. Dlatego też należy dodatkowo przeprowadzić badanie sprawdzające na jakim poziomie są komórki somatyczne (LKS). W takim przypadku można zastosować również kalifornijski test (CMT), który wykluczy lub potwierdzi chorobę. Patogeny odpowiedzialne za zapalenie wymion można podzielić na zakaźne i środowiskowe. Bakterie zakaźne takie jak S. dysgalactiae, S. aureus i S. agalactiae mają zdolność do przeżywania w gospodarzu i rozprzestrzeniania się pomiędzy krowami podczas dojenia. Jeśli natomiast chodzi o patogeny pochodzące ze środowiska np. E. coli, S.uberis, S. faecalis i Klebsiella spp., należy pamiętać, że to drobnoustroje oportunistyczne, znajdujące się np. w ściółce lub oborniku.

Czytaj także: Szczepionka na koronawirusa z tytoniu?

Zapalenie wymion, a straty ekonomiczne podczas produkcji mleka

Zapalenie wymion (mastitis) to jedna z najkosztowniejszych chorób, które mogą dotknąć bydło mleczne. Finalny skutek ekonomiczny tej choroby to przede wszystkim spadek jakości i ilości mleka oraz wzrost kosztów związanych z interwencją lekarza weterynarza. Dodatkowo hodowcy muszą liczyć się z tym, że mleko może zostać odrzucone przez mleczarnie i mogą zostać na nich nałożone kary, jeśli poziom liczby komórek somatycznych (LKS) zostanie przekroczony. Do kosztów pośrednich zalicza się spadek płodności zwierząt oraz ryzyko, że może ich po prostu zabraknąć. Każdy przypadek zapalenia wymion to uśredniając strata na poziomie 200 EUR na jednej krowie. Na wysokość strat ma oczywiście szereg czynników, które uzależnione są od ogólnej liczby krów oraz od liczby zachorowań.

Zapalenie wymion jest chorobą bolesną

Weterynarze i producenci mleka mówią wprost, że zapalenie wymion jest najbardziej bolesną chorobą, która może wystąpić u bydła mlecznego. Krowy dotknięte zapaleniem wymion objawiają charakterystyczne zachowania, np., spadek spożycia paszy czy letarg. Zachowania te są bezpośrednio związane z działaniem obronnym krów, których głównym zadaniem jest wstrzymanie rozwoju infekcji oraz jej całkowite wyleczenie. Ból wywołany stanem chorobowym wpływa na zachowanie krów. Hodowca powinien zwrócić przede wszystkim uwagę na czas, jaki krowa poświęca na odpoczynek. Zwierzęta dotknięte chorobą zapalenia wymion poświęcają mniej czasu na odpoczynek głównie ze względu na ból towarzyszący chorobie, a to ma bezpośredni wpływ na ilość mleka. Dlatego należy pamiętać, że odpoczynek jest bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na dobrostan krów mlecznych.

Zapalenie wymion u krów mlecznych – wskaźniki bólu

Wskaźniki behawioralne można podzielić na zwiększone i zmniejszone. Zwiększone to przede wszystkim niepokój podczas dojenia i odległość pomiędzy pęcinami podczas stania. Natomiast do wskaźników zmniejszonych należą m.in.: czas spędzony na jedzeniu paszy, czas przeżuwania, czas leżenia i czas poświęcony higienie. Wskaźniki fizjologiczne i produkcyjne zapalenia wymion to kolejne składowe świadczące o odczuwanym bólu przez zwierzęta. U krów ze stwierdzonym zapaleniem wymion obserwuje się zwiększony rytm oddechy i serca, podwyższoną temperaturę odbytu oraz podwyższony poziom białek ostrej fazy. Zmniejszona natomiast jest wydajność i jakość mleka oraz pobieranie suchej masy.

Zapobieganie i zalecenia dotyczące utrzymania zwierząt dotkniętych zapaleniem wymion

Do najczęstszych czynników zwiększających ryzyko wystąpienia zapalenia wymion u krów mlecznych opublikowanym przez Europejską Agencję ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA, 2009) należą: niewłaściwa higiena ściółki i niewłaściwie utrzymywany lub źle zaprojektowany sprzęt do dojenia. Otoczenie krowy musi być suche, czyste i dobrze wentylowane. Należy szczególnie pamiętać o profilaktyce podczas dojenia, czyli odpowiednio przygotować i zdezynfekować dojarki czy doić w pierwszej kolejności zdrowe krowy. Warto również monitorować krowy mleczne i wcześnie diagnozować objawy choroby oraz możliwie jak najszybciej wdrażać leczenie u krów z przypadkiem zapalenia wymion.

Farmakoterapia w zapaleniu wymion

W klinicznych przypadkach choroby zapalenia wymion wdraża się antybiotykoterapię oraz zaleca podawanie leków przeciwzapalnych. Dużo większą skuteczność w złagodzeniu objawów chorobowych ma podanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) niż glukokortykoidów. Stosowanie NLPZ u krów, u których sztucznie wywołano zapalenie wymion, znacznie zmniejsza objawy choroby oraz ból towarzyszący. Mimo, ze wciąż jest mało badań dotyczących wpływu NLPZ na zapalenie wymion, u krów dotkniętych chorobą odnotowuje się zmniejszony ból, obniżone tętno i częstotliwość oddechu. Można więc przyjąć, że NLPZ bezpośrednio wpływa na szybsze zdrowienie krów, niż w przypadku antybiotykoterapii.

fawec/AO/fot. pixabay