Kukułka plamista znana też jako wrzosiec plamisty (z łac. Dactylorhiza maculata) to wieloletnia roślina zielna z rodziny storczykowatych (Orchidaceae).

Kukułka plamista jest szeroko rozpowszechniona w regionach górskich w dużej części Europy, od Portugalii i Islandii na wschód po Rosję. W Polsce występuje na terenie całego kraju. Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową.

Kukułka plamista – charakterystyka

Kukułka plamista osiąga zwykle wysokość 15-45 centymetrów, a maksymalnie 70 centymetrów. Rośliny te są geofitami bulwiastymi, tworzącymi swoje pąki w podziemnych bulwach. Bulwy co roku wytwarzają nowe łodygi, liście i kwiaty. Kukułka plamista kwitnie od maja do lipca. Ponadto jest to roślina lądowa: w przeciwieństwie do epifitów nie żyje na innych dużych roślinach. 

W podziemnej części łodygi znajdują się dwie wstęgowate bulwy, z których każda jest głęboko podzielona na kilka płatów lub bulwek (charakterystycznych dla rodzaju Dactylorhiza). Pierwsza z nich pełni ważną funkcję zaopatrywania łodygi, podczas gdy druga gromadzi substancje odżywcze potrzebne do rozwoju rośliny, która uformuje się w kolejnym roku.

Kwiatostan ma długość 5-15 cm i składa się z kwiatów zebranych w gęste kłosy. Kwiaty wyrastają w osi przylistków o błoniastym, lancetowatym kształcie. Mają barwę od jasnoróżowej do purpurowej lub białej z ciemniejszymi smugami głównie na brzegach działek kielicha. Kwiaty osiągają średnio 10-15 centymetrów. Kwiaty są obupłciowe i zapylane przez owady.

Występowanie 

Kukułka plamista na wrzosowiskach preferuje nasłonecznione miejsca na nizinach i wzgórzach. Można go znaleźć na lekko wilgotnych łąkach, ale także w podszyciu suchych lasów, w miejscach porośniętych krzewami i na brzegach strumieni. Rośnie na podłożu krzemionkowym i wapiennym. W górach występuje po regiel dolny.

Dactylorhiza maculata jest zapylana przez owady, zwłaszcza trzmiele. Kwiaty są "zwodnicze pod względem pokarmowym", tzn. nie dostarczają nektaru swoim zapylaczom.

Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową. Występuje w większości parków narodowych i w licznych rezerwatach przyrody na terenie całej Polski.

Czytaj też: Nostrzyk – niedoceniana roślina, mająca wiele zastosowań

wikipedia/fot. wikimedia Jerzy Opioła/fot. pixabay