O tym co ważne dla polskiej wsi.

Czyste powietrze czysty zysk Czyste powietrze czysty zysk
Talk icon

Informacje

04-06-2014

Autor: Świat Rolnika

Dla rolników podejmujących pracę w UE

Brak grafiki

Chcąc zabezpieczyć sobie prawo do ochrony socjalnej, nie tracąc jednocześnie praw nabytych w okresie wcześniejszym, rolnicy realizujący swoje prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium Wspólnoty powinni posiadać przynajmniej podstawową wiedzę w przedmiotowym zakresie. Warto wiedzieć, że w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej...

 

Dla rolników podejmujących pracę w UE

Co powinien wiedzieć rolnik, podejmujący pracę na terytorium Wspólnot Europejskich, o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu

Chcąc zabezpieczyć sobie prawo do ochrony socjalnej, nie tracąc jednocześnie praw nabytych w okresie wcześniejszym, rolnicy realizujący swoje prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium Wspólnoty powinni posiadać przynajmniej podstawową wiedzę w przedmiotowym zakresie. Warto wiedzieć, że w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej Polska - tak jak wszystkie pozostałe państwa UE - nadal stosuje prawo krajowe w dziedzinie zabezpieczenia społecznego. Niemniej, aby uniknąć negatywnych skutków obowiązywania tego prawa w stosunku do osób przemieszczających się w obrębie Wspólnoty, Polska jest również zobowiązana do przestrzegania zasad koordynacji krajowych systemów zabezpieczenia społecznego, zapisanych w rozporządzeniach Parlamentu Europejskiego i Rady (WE):

nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE. L. 200 z 07.06.2004r.),

nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE. L. 2009. 284. 1).

Wyżej wymienione rozporządzenia zastąpiły dotychczas obowiązujące, tj. Rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie oraz Rozporządzenie Rady (EWG) nr 574/72 z dnia 21 marca 1972 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie.

Przepisy wspólnotowe

Nowe przepisy wspólnotowe nie wprowadzają zasadniczych zmian w koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego państw członkowskich. Są one oparte  na tych samych zasadach i technikach koordynacji, na których opierały się przepisy rozporządzenia 1408/71, a mianowicie:
- Zasadzie równego traktowania. Osoby, do których stosuje się rozporządzenie nr 883/2004, korzystają z tych samych świadczeń i podlegają tym samym obowiązkom na mocy ustawodawstwa każdego państwa członkowskiego, co jego obywatele. Przepisy wspólnotowe wykluczają możliwość dyskryminacji tych osób zarówno w zakresie dostępu do  ubezpieczeń społecznych w innych państwach członkowskich jak i w zakresie korzystania ze świadczeń, przewidzianych w ustawodawstwie tych państw.

Przepisy wspólnotowe zrównują także wydarzenia i okoliczności zaistniałe na terytorium innych państw członkowskich, oraz świadczenia i dochody, uzyskane z innych państw członkowskich.
- Zasadzie zachowania praw nabytych, która oznacza, że świadczenia pieniężne należne na podstawie ustawodawstwa jednego lub kilku państw członkowskich, lub na podstawie przepisów Wspólnotowych, nie podlegają jakimkolwiek obniżkom, zmianom, zawieszeniu, wstrzymaniu lub konfiskacie z powodu tego, że uprawniony lub członkowie jego rodziny mieszkają w innym państwie członkowskim niż to, w którym znajduje się instytucja odpowiedzialna za wypłacanie tych świadczeń. Realizując tę zasadę, KRUS dokonuje transferu świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego rolników do Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii – na wniosek świadczeniobiorcy.
- Zasadzie sumowania okresów ubezpieczenia (zatrudnienia, pracy na własny rachunek, zamieszkania), która została określona w art. 6 rozporządzenia nr 883/2004. Zasada ta polega na tym, że instytucja państwa członkowskiego, której ustawodawstwo uzależnia:
- nabycie, zachowanie lub odzyskanie prawa do świadczeń,
- objęcie przez ustawodawstwo, lub
- dostęp do lub zwolnienie z ubezpieczenia obowiązkowego, fakultatywnego kontynuowanego lub dobrowolnego od spełnienia okresów ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania,

uwzględnia, w niezbędnym zakresie, okresy ubezpieczenia zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania, spełnione na podstawie ustawodawstwa każdego innego państwa członkowskiego, tak jakby to były okresy spełnione na podstawie stosowanego ustawodawstwa, o ile te okresy nie pokrywają się z okresami „własnymi”.

Jakiej grupy osób i jakich rodzajów świadczeń dotyczy koordynacja zabezpieczenia społecznego?

Przepisy rozporządzeń 883/2004 i 987/2009 mają zastosowanie do wszystkich obywateli państw członkowskich, bezpaństwowców i uchodźców mieszkających w państwie członkowskim, którzy podlegają lub podlegali ustawodawstwu jednego lub kilku państwach członkowskich, a także do członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu.

Przepisy wymienionych rozporządzeń stosuje się także do osób pozostałych przy życiu po osobach zmarłych, które podlegały ustawodawstwu jednego lub kilku państw członkowskich, niezależnie od obywatelstwa tych osób, o ile pozostali przy życiu są obywatelami jednego z państw członkowskich lub bezpaństwowcami, lub uchodźcami, zamieszkującymi na terytorium jednego z państw członkowskich.

Koordynacji wynikającej z rozporządzeń 883/2004 i 987/2009 podlegają świadczenia:
- z tytułu choroby;
- z tytułu macierzyństwa i równoważnych świadczeń dla ojca;
- z tytułu inwalidztwa;
- z tytułu starości;
- rodzinne;
- z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych;
- zasiłki na wypadek śmierci;
- dla bezrobotnych;
- przedemerytalne;

Do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego rolników, podlegających koordynacji na podstawie powyższego rozporządzenia, realizowanych przez KRUS, należą:
- zasiłek chorobowy,
- zasiłek macierzyński,
- jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej,
- emerytura rolnicza,
- renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym,
- renta rodzinna,
- zasiłek pogrzebowy.

Z koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego rozporządzenia wyłączają natomiast takie świadczenia, jak:
- pomoc społeczna,
- pomoc medyczna,
- system świadczeń dla ofiar wojny i działań wojennych lub ich skutków, ofiar zbrodni, zabójstw lub aktów terroryzmu, ofiar szkód spowodowanych przez funkcjonariuszy państwa członkowskiego podczas wykonywania ich obowiązków lub dla osób, które znalazły się w niekorzystnej sytuacji ze względów politycznych lub religijnych lub tez ze względu na pochodzenie.

Świadczenia pieniężne dla ofiar wojny, do których to świadczeń należą m.in. świadczenia dla kombatantów (w tym dodatki kombatanckie, ryczałt energetyczny) oraz renty z tytułu inwalidztwa wojennego i wojskowego, ustalone na podstawie polskich przepisów, osobie zamieszkałej w innym państwie członkowskim, mogą być wypłacane wyłącznie w Polsce, na wniosek osoby uprawnionej, na jej rachunek bankowy w Polsce albo do rąk osoby upoważnionej przez emeryta/rencistę do odbioru, zamieszkałej w Polsce.

Gdzie ubezpieczenie? - zasady ogólne

Zgodnie z zasadą ogólną osoby, do których ma zastosowanie Rozporządzenie 883/2004, podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego. Podleganie przez osobę przemieszczającą się we Wspólnocie systemowi zabezpieczenia społecznego tylko jednego państwa członkowskiego jest nieodzowne do uniknięcia zbiegu mogących mieć zastosowanie przepisów ustawodawstw krajowych, jak również mogących z tego wyniknąć problemów.

Czynnikiem decydującym o zastosowaniu właściwego ustawodawstwa w stosunku do osób:
- aktywnych zawodowo jest miejsce wykonywania pracy,
- nieaktywnych zawodowo – miejsce zamieszkania.

Jak stanowi art. 11 ust. 3a rozporządzenia 883/2004, osoba wykonująca pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego, na terytorium którego wykonuje pracę. W tej sytuacji nie ma zatem znaczenia miejsce zamieszkania pracownika, siedziba jego pracodawcy lub to, gdzie prowadzący działalność ją zarejestrował.

W przypadku osób zatrudnionych lub pracujących na własny rachunek na statku na morzu właściwym ustawodawstwem będzie ustawodawstwo tego państwa, pod banderą jakiego pływa statek. Jednakże osoba zatrudniona na pokładzie statku pod banderą jednego państwa, a otrzymująca wynagrodzenie za pracę od pracodawcy mającego siedzibę na terytorium innego państwa, podlega ustawodawstwu tego państwa, gdzie pracodawca ma swoją siedzibę lub gdzie prowadzi swoją działalność, o ile jednak pracownik zamieszkuje na terytorium tego państwa (art.11 ust. 4 Rozporządzenia 883/2004).

W myśl definicji zawartej w art. 1 pkt a Rozporządzenia 883/2004 określenie:  „praca najemna” oznacza wszelką pracę lub sytuację równoważną traktowaną jako taką do celów stosowania ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce. Natomiast zgodnie z art. 1 pkt b Rozporządzenia 883/2004 przez określenie „działalność na własny rachunek” oznacza wszelką pracę lub sytuację równoważną, traktowaną jako taką do celów stosowania ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce.

Od zasady ogólnej istnieją jednak wyjątki, dotyczące w szczególności:
- delegowania:
a) (wysłania) pracowników najemnych do pracy w innym państwie członkowskim,
b) pracy na własny rachunek w jednym państwie członkowskim i okresowego wykonywania podobnej działalności w innym państwie członkowskim,

- wykonywania pracy najemnej lub pracy na własny rachunek w dwóch lub więcej państwach członkowskich.

Szczególne uregulowanie dotyczy zbiegu pracy najemnej w jednym państwie i pracy na własny rachunek w drugim. Wówczas w takim przypadku zgodnie z art. 13 ust. 3 osoba, która  wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych państwach członkowskich, podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną lub, jeżeli wykonuje taką pracę w dwóch lub w kilku państwach członkowskich, ustawodawstwu określonemu zgodnie z art. 13 ust. 1.

Ad. 1)

Delegowanie (wysłanie) pracowników do pracy w innym państwie członkowskim, jest jednym z wyjątków od przepisu art. 11 ust. 3a. rozporządzenia 883/2004. Zapis ten odnosi się do sytuacji, kiedy polskie przedsiębiorstwo w celu realizacji umowy zawartej z zagranicznym kontrahentem, wysyła pracowników do pracy poza granice Polski. Zgodnie bowiem z art. 12 ust. 1 Rozporządzenia 883/2004 osoba, która wykonuje działalność jako pracownik najemny w państwie członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie tam prowadzi swą działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego państwa członkowskiego do wykonywania pracy w imieniu tego pracodawcy, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy i że osoba ta nie jest wysłana, by zastąpić inną osobę.

W myśl art. 12 ust. 2 rozporządzenia 883/2004 osoba, która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek w państwie członkowskim, a która udaje się, by wykonywać podobną działalność w innym państwie członkowskim, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że przewidywany czas pracy nie przekracza 24 miesięcy.

Przepis art. 14 ust. 3 rozporządzenia 987/2009 wyjaśnia, że określenie „która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek”, odnosi się do osoby, która zwykle prowadzi znaczną część działalności na terytorium państwa członkowskiego, w którym ma swoją siedzibę. W szczególności osoba taka musi już prowadzić działalność od pewnego czasu przed dniem, od którego zamierza skorzystać z przepisów tego artykułu oraz, w każdym okresie prowadzenia tymczasowej działalności w innym państwie członkowskim, musi nadal spełniać w państwie członkowskim, w którym ma siedzibę, wymogi konieczne do prowadzenia działalności pozwalające na jej ponowne podjęcie po powrocie.

Przepis art. 14 ust. 4 Rozporządzenia 987/2009 wyjaśnia z kolei pojęcie „podobnej działalności”, o której mowa w art. 12 ust. 2 Rozporządzenia 883/2004. Według tego przepisu, kryterium stosowanym do określenia, czy działalność, którą osoba pracująca na własny rachunek wyjeżdża prowadzić do innego państwa członkowskiego, jest podobna do normalnie prowadzonej działalności na własny rachunek, jest rzeczywisty charakter działalności, a nie zakwalifikowanie jej przez to inne państwo członkowskie, jako praca najemna lub praca na własny rachunek.

W odniesieniu do osób prowadzących w Polsce działalność rolniczą, ustawodawstwo polskie, na mocy tego przepisu może być stosowane w przypadku podjęcia przez te osoby, podobnej działalności w rolnictwie, tj. przy produkcji roślinnej, zwierzęcej, w sadownictwie lub ogrodnictwie. Podstawowe przypadki, jakie można tu wyróżnić:

- czasowy wyjazd rolnika (domownika) do innego państwa, celem wykonania tam specjalistycznej działalności związanej z profilem działalności prowadzonej w Polsce (działalnością rolniczą) - ubezpieczenie w KRUS,
- podjęcie przez rolnika (domownika) pracy podobnej do działalności wykonywanej w Polsce, lecz w charakterze pracownika najemnego - ubezpieczenie w systemie powszechnym z tytułu zatrudnienia (ZUS).

Przepis ten może być stosowany także do rolników podejmujących na terytorium Niemiec pracę w rolnictwie, na okresy nie dłuższe niż 24 miesiące, o ile z dokumentów przedłożonych przez osobę zainteresowaną wynikać będzie, że jest to praca podobna, w rozumieniu art. 14 ust. 4 Rozporządzenia 987/2009.

Jeżeli praca podejmowana za granicą przez osobę prowadzącą w Polsce działalność na własny rachunek (w tym rolniczą) nie ma podobnego charakteru to ustalenie właściwego ustawodawstwa powinno następować na podstawie art. 11 ust. 3a Rozporządzenia 883/2004.

Na stronie Komisji Europejskiej

www.ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=pl&catId=868

zamieszczony został Praktyczny Poradnik w zakresie ustalania ustawodawstwa właściwego, cz. I Delegowanie.

Ad. 2)

Wykonywanie pracy lub działalności na własny rachunek w kilku państwach członkowskich.

Zgodnie z art. 13 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 osoba, która zazwyczaj wykonuje pracę najemną w dwóch lub w kilku państwach członkowskich, podlega:

a) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim lub jeżeli jest zatrudniona przez różne przedsiębiorstwa lub przez różnych pracodawców, którzy mają siedzibę lub miejsce wykonywania działalności w rożnych państwach członkowskich lub

b) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności zatrudniającego ją przedsiębiorstwa lub pracodawcy, jeżeli osoba ta nie wykonuje znacznej części swej pracy w państwie członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania.

W myśl art. 14 ust. 5 Rozporządzenia 987/2009, do celów stosowania art.13 ust.1 Rozporządzenia 883/2004 osoba, która „normalnie wykonuje pracę najemną w dwóch lub kilku państwach członkowskich” oznacza w szczególności osobę, która:

a) wykonuje nadal pracę w jednym państwie członkowskim, równocześnie wykonuje odrębną pracę w jednym lub kilku innych państwach członkowskich, niezależnie od czasu trwania ani charakteru tej odrębnej pracy,

b) w sposób ciągły wykonuje na zmianę kilka rodzajów pracy, z wyjątkiem pracy o charakterze marginalnym, w dwóch lub więcej państwach członkowskich, niezależnie od częstotliwości takiej zamiany czy też jej regularnego charakteru.

Stosownie do art. 13 ust. 2 rozporządzenia 883/2004 osoba, która normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub więcej państwach członkowskich podlega:

a) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim,

b) ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla jej działalności, jeżeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z państw członkowskich, w których wykonuje ona znaczną część swej pracy.

Do celów stosowania art. 13 ust. 2 rozporządzenia 883/2004 osoba, która ,,normalnie wykonuje pracę na własny rachunek w dwóch lub w więcej państwach członkowskich”, oznacza w szczególności osobę, która równocześnie lub na zmianę wykonuje jeden rodzaj lub więcej odrębnych rodzajów pracy na własny rachunek, niezależnie od charakteru tej pracy, w dwóch lub więcej państwach członkowskich (art. 14 ust. 6 rozporządzenia 987/2009).

Podstawowe przypadki z udziałem polskich rolników:

- działalność rolnicza w dwóch państwach, tj. dwa gospodarstwa rolne,
- działalność rolnicza w Polsce i działalność pozarolnicza w innym państwie,
- działalność rolnicza i pozarolnicza w Polsce oraz działalność pozarolnicza w innym państwie.

Należy zaznaczyć, że w zakresie działalności rolniczej prowadzonej na posiadanych gruntach rolnych w dwóch państwach, jako główne kryterium oceny „znacznej części działalności" należy brać pod uwagę: obrót, czas pracy i dochód.

Co powinien zrobić rolnik wyjeżdżający do kraju unijnego w celach zarobkowych?

Osoba podlegająca ubezpieczeniu społecznemu rolników, która wyjeżdża do innego państwa członkowskiego i rozpoczyna wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej lub podejmuje tam pracę najemną u zagranicznego pracodawcy na podstawie umowy zawartej zgodnie z prawem tego państwa, zobowiązana jest do bieżącego powiadomienia o tym fakcie jednostki KRUS właściwej dla miejsca położenia gospodarstwa rolnego w terminie 14 dni od podjęcia pracy.

Od 1 maja 2010 r., po wejściu w życie nowego Rozporządzenia 883/2004 i 987/2009, oprócz funkcji instytucji łącznikowej w zakresie ustawodawstwa właściwego, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego pełni również funkcję instytucji właściwej w zakresie ustalania ustawodawstwa właściwego. Dotychczas funkcję instytucji właściwej w stosunku do wszystkich grup ubezpieczeniowych w tym również do rolników podejmujących pracę najemną lub wykonywanie pracy na własny rachunek na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej oraz Norwegii, Islandii, Lichtensteinu i Szwajcarii pełnił Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), który w tym celu wydawał stosowny formularz E101, potwierdzający pozostawanie w polskim systemie ubezpieczeniowym.

Od 1 maja 2010 r. formularz E 101 potwierdza również KRUS.

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego potwierdza formularze o właściwym ustawodawstwie (E 101)  osobom pozostającym w ubezpieczeniu rolniczym w następujących przypadkach:

- Podejmowania za granicą działalności na własny rachunek podobnej do działalności prowadzonej w Polsce - na podstawie art. 12 ust. 2 Rozporządzenia 883/2004.
- Prowadzenia działalności rolniczej w Polsce i poza jej granicami.
- Prowadzenia działalności rolniczej i pozarolniczej w Polsce i działalności pozarolniczej poza jej granicami.
- Prowadzenia działalności rolniczej w Polsce i pozarolniczej za granicą.
- Zastosowania wyjątków od przepisów art. 11 do 15 na podstawie art. 16 Rozporządzenia 883/2004 w odniesieniu do osób, które pozostaną ubezpieczone w systemie rolniczym (w KRUS).

Każdorazowo KRUS potwierdza polskie ustawodawstwo w powyższych przypadkach po spełnieniu warunków do pozostania w systemie rolniczym.

Kiedy ustawodawstwo właściwe potwierdza ZUS

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wciąż potwierdza podleganie polskiemu ustawodawstwu wszystkim pracownikom najemnym i osobom prowadzącym działalność pozarolniczą, innym niż rolnicy. W odniesieniu do osób prowadzących działalność rolniczą ZUS potwierdza formularz E101 w następujących przypadkach:

- Kiedy rolnik podejmie pracę podobną do działalności wykonywanej w Polsce lecz w charakterze pracownika najemnego - przy zastosowaniu art. 12 ust.2 Rozporządzenia 883/2004.
- Kiedy rolnik prowadzący równocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą nie będzie spełniał warunków określonych w polskim prawie wewnętrznym do pozostania w systemie rolniczym - przy zastosowaniu art. 13 ust. 2 Rozporządzenia 883/2004.

Więcej na:
http://www.krus.gov.pl/ue/dla-rolnikow-podejmujacych-prace-w-ue/

swiatrolnika.info 2023