Stres cieplny to przegrzanie organizmu krowy spowodowane wysoką temperaturą i wilgotnością otoczenia. Jest to jedno z wyzwań dla hodowców.

Zdarza się latem – w czerwcu, lipcu i sierpniu – powodując zmniejszenie wydajności mlecznej krów nawet o 30–35%. Przyczyną tego jest z jednej strony ujemny wpływ ciepła otoczenia na przemiany zachodzące w organizmie krowy, a z drugiej zmniejszone pobieranie paszy. Warto również dowiedzieć się, w jaki sposób można zapobiegać jego skutkom.

Stres cieplny obniża wydajność produkcji mleka

Ujemny wpływ upałów na wydajność produkcji mleka jest szczególnie wyraźny u najbardziej wydajnych krów, które z powodu wysokiej wydajności mleka charakteryzują się zwiększonym tempem przemian. Reakcja krowy na stres cieplny zależy też od jej stanu fizjologicznego i jest większa w okresie szczytu laktacji. Stres cieplny sprzyja również stresowi oksydacyjnemu, czyli gromadzeniu się w organizmie krowy wolnych rodników, czego następstwem jest obniżona odporność. Z kolei następstwem obniżonej odporności mogą być: zatrzymanie łożyska, stan zapalny błony śluzowej macicy i mastitis, czyli podwyższona liczba komórek somatycznych w mleku.

Stres cieplny i wpływ na zachowanie krowy

Stres oksydacyjny, wraz ze zmniejszonym pobraniem paszy (w tym również ujemnym bilansem energii), może być powodem pogorszonej płodności krów obserwowanej w okresie letnim. Organizm krowy do pewnego stopnia radzi sobie z nadmierną temperaturą. Ułatwiają mu to dwa mechanizmy: zwiększone wydalanie ciepła oraz zmniejszona produkcja ciepła. Stres cieplny powoduje wzrost przepływu krwi w warstwie podskórnej, co ułatwia oddawanie ciepła do otoczenia. Wydalanie ciepła odbywa się również przez pocenie się oraz przyspieszone oddychanie i ślinienie się. Na te czynności krowa musi jednak zużyć pewną część energii, co odbywa się kosztem produkcji mleka. 

Krowa podczas stresu cieplnego zmniejsza również aktywność ruchową, dzięki czemu jej organizm produkuje mniej ciepła. Kiedy jest to możliwe, zmienia również skład dawki pokarmowej. Pobieranie pasz włóknistych zwiększa ilość ciepła produkowanego w przewodzie pokarmowym. Także przeżuwanie generuje dużo ciepła. 

Stres cieplny powoduje, że krowa stara się ograniczyć ilość ciepła powstającego w czasie fermentacji i dlatego pobiera mniej pasz włóknistych, a więcej treściwych. Zmienia także, o ile ma taką możliwość, porę doby, w czasie której pobiera pasze – je więcej w nocy. Pobiera jej mniej w czasie jednego odpasu, ale częściej podchodzi do żłobu czy stołu paszowego. Wszystkie te zmiany w organizmie krowy poddanej stresowi cieplnemu oraz zmiany w jej zachowaniu przy stole paszowym, podpowiadają jak żywić krowy podczas letnich upałów.

Co może zrobić hodowca? 

Aby ograniczyć negatywne skutki, jakie powoduje stres cieplny, hodowca powinien:

– zapewnić zwierzętom stały dostęp do wody,
– karmić krowy zawsze świeżymi paszami, czy świeżo wymieszanym TMR-em,
– zwiększyć częstość zadawania pasz do 3–4 razy w ciągu doby, szczególnie dla krów najbardziej wydajnych – ograniczy to sortowanie przez nie pasz, zachęci do częstszego ich pobierania i zmniejszy ryzyko zagrzewania się pasz,
– zwiększyć ilość pasz, czy TMR-u zadawanych na noc,
– dbać o staranne mieszanie pasz w wozie paszowym, co zmniejsza możliwość sortowania pasz i ryzyko kwasicy,
– unikać przesuszania się pasz czy TMR-u na stole paszowym (należy polewać je wodą),
– stosować dodatki zapobiegające przesuszaniu pasz czy TMR-u (np. melasę),
– starannie czyścić żłoby czy stoły paszowe i usuwać psujące się niedojady,
– instalować wentylatory nad stołem paszowym, co zachęca krowy do pobierania paszy,
– starannie wybierać kiszonki z silosów, co zapobiega ich psuciu się.

Czytaj też: Płeć bydła wpływa na jakość rzeźną. Młode samce są o wiele wydajniejsze

pfhb.pl/fot.Pixabay