Wraz z rozwojem sił wytwórczych, jak również wzrostem liczby ludności systematycznie zwiększa się zapotrzebowanie na artykuły pochodzenia rolniczego, zarówno żywnościowe, jak również i niekonsumpcyjne...

Wraz z rozwojem sił wytwórczych, jak również wzrostem liczby ludności systematycznie zwiększa się zapotrzebowanie na artykuły pochodzenia rolniczego, zarówno żywnościowe, jak również i niekonsumpcyjne.

Nadrzędnym celem gospodarki rolniczej jest takie kształtowanie kierunków rozwojowych rolnictwa aby uzyskać możliwe pełne zaspokojenie potrzeb społecznych, zwiększenie rozmiarów produkcji rolnej, poprawę efektywności gospodarowania oraz polepszenie warunków życia i pracy ludności rolniczej. Rosnące zapotrzebowanie na żywność,wynikające z przyrostu naturalnego, poprawy poziomu życia, struktury i składników wyżywienia oraz wpływu innych czynników, wymaga stałego wzrostu produkcji rolniczej. Podstawowym warunkiem tego wzrostu produkcji jest efektywniejsze wykorzystanie wszystkich czynników produkcyjnych-ziemi, pracy i kapitału. Temu celowi powinien także pośrednio służyć prawidłowo sporządzony rachunek kosztów jednostkowych produkcji rolniczej. W związku z intensyfikacją produkcji i wzrostem znaczenia rentowności jako ważnego narzędzia regulacji produkcji, musimy poszukiwać w gospodarstwie bardziej lub mniej opłacalnych działów gałęzi lub gatunków zwierząt, a w konsekwencji rentowności i opłacalności produkcji poszczególnych artykułów rolniczych.

Opłacalność wynika z porównania i zestawienia relacji według ceny uzyskanej za produkt oraz faktycznych kosztów produkcji, do czego potrzebna jest znajomość kosztu produkcji jednostki każdego produkowanego artykułu towarowego. Chęć uzyskania odpowiedzi co do wysokości kosztów jednostkowych produkcji artykułów rolniczych wynika z faktu ponoszenia określonych nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej, a więc zużycia określonych nakładów i środków trwałych oraz obrotowych w procesie produkcji. Przed podjęciem decyzji o wydatkowaniu określonych nakładów na produkcję należy zwrócić uwagę, czy powoduje on zmniejszenie, czy też zwiększenie kosztów. Za racjonalne możemy uznać takie nakłady, które powodują przyrost wartości produkcji większy od przyrostu wartości poniesionego nakładu. Obliczanie jednostkowych kosztów produkcji sprzyja pogłębieniu szczegółowości analizy działalności gospodarstwa i daje możliwość zastosowania najbardziej przydatnego sposobu-metody zbierania materiałów do wykonania kalkulacji rolniczych przydatnych przy podejmowaniu decyzji produkcyjnych. Stąd obliczanie jednostkowe kosztów produkcji ma na celu wybór odpowiedniej technologii produkcji, odpowiedniego systemu organizacji produkcji roślinnej i zwierzęcej, jej ukierunkowanie i określenie właściwych jej rozmiarów.

Koszt i części składowe kosztu całkowitego są podstawowym problemem rachunku opłacalności w skali rolnictwa, gospodarstwa i w wyliczeniach opłacalności poszczególnych produktów. Obliczone koszty jednostkowe powinny informować decydenta o wpływie poszczególnych działów, gałęzi i pojedynczych produktów na wyniki finansowe, czyli opłacalność całego gospodarstwa. Prawidłowo prowadzony rachunek kosztów jednostkowych jest podstawą do podejmowania decyzji produkcyjnych w przedsiębiorstwie rolnym. Rachunek ten pozwala zwiększyć zakres wiarygodności, a zarazem skuteczności osiągania określonych rezultatów z działalności produkcyjnej oraz polepszyć efektywność prowadzonej działalności gospodarczej w przedsiębiorstwie rolnym. Produkcja rolnicza odbywa się w warunkach oddziaływania wielu czynników, które są zależne i niezależne od producenta. Odpowiedni i przydatny w danym gospodarstwie system rachunku ekonomicznego oparty na prawidłowej metodyce kalkulacji rolniczych, przyczynić się może do zmniejszenia ryzyka w działalności produkcyjnej i pomniejszyć obraz niepewności producenta w podejmowaniu odpowiednich decyzji produkcyjnych. Przyczyni się to do poprawy opłacalności gospodarstwa rolnego jako całości.

W produkcji rolnej na zwiększenie efektywności gospodarowania duży wpływ mają kierunki produkcji „specjalnej” takie jak m.in.: hodowla zwierząt futerkowych, tj. lisów, jenotów, norek, nutrii, itd. Kierunki te mogą być prowadzone zarówno w typowych gospodarstwach rolniczych, jak i w wydzielonych fermach. Organizacja pracy na fermie zależy od wielu czynników, głównie jednak od wielkości i charakteru fermy, jej lokalizacji, stanu pomieszczeń i mechanizacji oraz kwalifikacji hodowców. W ogólnych zasadach organizacji pracy zwraca się uwagę na analizę ogniw poszczególnych etapów prac oraz możliwości ich usprawnienia.
Najczęściej przez organizację pracy rozumie się polepszenie dotychczasowych wyników, mając na uwadze zasadę ekonomicznego racjonalnego działania. Realizacja tej zasady ma na celu optymalne wykorzystanie zasobów, czyli oszczędne stosowanie nakładów rzeczowych i wysiłku pracowników oraz maksymalizowanie produkcji i wyników finansowych przy danej wielkości nakładów. W trakcie organizacji istnieje potrzeba przemyślenia(zaplanowania) określonego zadania, przygotowania i konsekwentnego jego realizowania.

W fermach lisów praca jest planowa, gdyż przebiega według cyklu organizacyjnego zgodnego z daną technologią. W organizacji pracy formułuje się zestaw czynności koniecznych do zrealizowania postawionego celu i eliminuje się działania zbędne. Ważnym elementem jest właściwy dobór pracowników do wykonania określonych zadań, np. przygotowania karmy, czy obsługa wydzielonych grup zwierząt. Można to sformułować znanym stwierdzeniem„właściwy człowiek na właściwym miejscu”. Stwierdzenie to ma swoje uzasadnienie, gdyż w hodowli zwierząt futerkowych pracownik wykonujący konkretny rodzaj pracy musi być rzetelny, sumienny i mieć zamiłowanie do wykonanej pracy oraz czynności związanych z pielęgnacją i obsługą zwierząt.

W ocenie i pomiarach czasu pracy stosowane są dwie metody badania czasu roboczego: chronometraż i fotografia dnia roboczego (nazywana też obserwacją dnia roboczego). Obie metody są wykorzystywane do opracowywania norm i normatywów pracy, do planowania zatrudnienia ilości pracowników do wykonywania danego rodzaju pracy oraz do organizowania pracy i racjonalizacji poszczególnych ogniw na danym stanowisku.

Chronometraż jest najczęściej stosowaną metodą ustalenia czasu pracy. Stosuje się go do mierzenia czasu trwania powtarzalnych elementów pracy, w celu ustalenia racjonalnego ich wykonania w normalnym tempie, w konkretnych warunkach technicznych i organizacyjnych. Jest on wielokrotną rejestracją czasów trwania tych samych elementów pracy. Na podstawie odpowiedniej liczby pomiarów (minimum 10-krotnych) wartością średnią ustala się czas trwania odpowiednich czynności. Obserwacje chronometrażowe mogą być prowadzone w sposób ciągły-obejmując wszystkie wielokrotne badania danego elementu pracy, bądź ocenę w sposób wyrywkowy. W trakcie obserwacji zapisuje się moment początkowy i końcowy badanego elementu pracy. Chronometraż wykonuje się po to, żeby wyeliminować czynności przypadkowe i zbędne.

Fotografia czasu pracy pozwala ocenić: wykorzystanie czasu pracy (zwłaszcza strat, które istnieją w toku dnia roboczego), wykorzystania środków pracy oraz stopień napięcia norm różnych prac. Obserwacja pracy jest podstawą ustalenia norm rzeczywistych i norm pożądanych. Pozwala ona ustalić strukturę dnia roboczego i ewentualnego zapotrzebowania na materiały, narzędzia i transport. Fotografia dnia roboczego polega na obserwacji i pomiarze czasu wszystkich kolejnych zdarzeń na stanowisku roboczym. Polega ona na rejestrowaniu wszystkich elementów pracy i przerw występujących na stanowisku pracy.

Autor: prof. dr hab. Janusz, Jerzy Kuźniewicz - emerytowany profesor zwyczajny Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu /Świat Rolnika