Według naukowców stereotypie to powtarzane i zrytualizowane czynności, które są bezsensowne i nie prowadzą do zaspokojenia fizjologicznych potrzeb u zwierząt.

Innymi słowy stereotypiami nazywa się odniegające czynności przy tych normalnych, które zostały przyjęte za ogólny wzorzec dla wybranego gatunku zwierzęcia. Cznności te moga mieć charakter stały albo nawracający. Specjaliści nazywają je również działaniami skierowanymi na obiekty normalnie nieinteresujące, np. u świń to może być gryzienie krat kojca czy też działania autodestrukcyjne jak np. obgryzanie się. Nietypowe zachowania zwierząt biorą się głównie z niedostatecznej powierzchni i przestrzenią życiowej (chów bezściołowy, duża koncentracja zwierząt, produkcja w reżimie technologicznym). Określa się je mianem chorób cywilizacyjnych zwierząt. Jak zatem im zaradzić?

Rodzaje oraz źródła pochodzenia stereotypii

Przyjmuje się, że sterotypie najprawdopodobniej są mechanizmami, które zabezpieczają zwierzęta przed potencjalnymi chorobami psychosomatycznymi. Źródłem psychosomatycznych chorób może być np. źle zbilansowana dieta albo zła konstrukcja urządzeń do zadawania pasz.

Te niekonwencjonalne zachowania to patologie behawioralne. Powstają one z braku możliwości adaptacji zwierzęcia do otoczenia. Dzięki stereotypiom zwierzęta okazują swoje stany emocjonalne (agresja, złość, wściekłość), bo nagromadzone złe emocje nie mają innej drogi ujścia, jak tylko poprzez niekonwencjonalne zachowania.

Stereotypie mogą mieć charakter motoryczny lub oralny. Do pierwszych zaliczamy takie czynności jak rycie w podłożu, niesutanne chodzenie w kółko po kojcu czy uderzanie łbem o ogordzenie. Z kolei do oralnych stereotypii można przypisać ogryzanie brzegów żłobów, lizanie ścian czy żucie drewna z legowisk. Centralny układ nerwowy odpowiada za powstawanie jak i utrwalanie stereotypii. Natomiast utrata gęstości komórek nerwowych dendrytów to oznaka rozwoju tej choroby. Ważnym jest fakt, że metody chowu intensywnego potrafią spowodować wystąpienie stereotypii u całego stada.

Stereotypie najczęściej można zaobserwować u psów. Objawia się to w takich czynnościach jak np. bieganie w koło i próby złapania własnego ogona, skakanie w miejscu, bezruch czy natrętne kiwanie się. Z kolei oralnymi objawami mogą być żucie, wylizywanie kończyn, wzmożone łaknienie i pragnienie, gryzienie własnych kończyn czy warczenie na widok tylnych łap.

Stereotypie u bydła

Bydło należy do zwierząt krepuskularnych dwuszczytowych (łac. crepusculum, pol. ciemność). Wspomniana dwuszczytowość to wzmożona aktywność w czasie brzasku i zmierzchu. Bydło wypasa się na pastwisku, a z kolei w oborze podchodzi do koryta i pobiera paszę.

U bydła można doszukiwać się stereotypii w ssaniu, nadmiernym wylizywaniu się, pseudoprzeżuwanii, piciu moczu czy siedzeniu w pozycji psa. Należy pamiętać, że nadmierne wylizywanie może być skutkiem złet diety paszowej lub jej niedostatkiem albo brakiem w pokarmie dodatków mineralno-witaminowych.

Stereotypią może być także przykładanie czoła lub nasady nosa do innego zwierzęcia ze stada albo elementów wyposażenia budynku. Takie opieranie się to znak, że zwierzę cierpi albo jest sfrustrowane.

Cielaki też mają swoje stereotypie. Mogą nimi być np. lizanie i ssanie wystających elementów boksu, żuchwy, uszu, moszny, ale też ludzkich palcy. Najczęściej widać to u cieląt pojonych za pomocą wiadra.

Nietypowe zachowania wśród świń

Industrializacja środowiska jest przczyną takich zachowań u świń. Wiązane lochy mogą wykazywać stereotypie oralne, które znikały, gdy ich kojce zaścielono. Wskazuje to na wpływ braku w środowisku elementów behawioralnych je wzbogacających, a nie na niedostatki żywieniowe. Świnie najczęściej żują uwiązy, ogryzają pręty w kojcach, wylizują drewno z legowisk albo liżą ściany. Świnie to inteligentne zwierzęta, które łatwo mogą popaść w autonarkotyzm. Dzieje się tak, ponieważ kojarzą one różne fakty np. uderzanie głową w ścianę lub przegrodę. Dzięki tym czynnościom ranią się i to powoduje u nich wyrzut endorfin, a wyrzut endorfin sprawia, że obniżają tym samym stopień narażenia systemów fizjologicznych na uszkodzenia.

W badaniach stwierdzono, że 80% przypadków zapalenia gruczołu mlekowego, zapalenia błony śluzowej macicy i bezmlecznośći powstaje na skutek wadliwego utrzymywania loch. Natomiast kulawizny, zwichnięcia, skręcenia stawów i złamania, do których dochodzi w chlewniach to najcześciej spotykana przyczyna brakownia loch, a najrzadsza to problemy w rozrodzie.

Świnie to dobry dowód na istnienie kanibalizmu wśród zwierząt. Występuje on u zwierząt o masie ciała powyżej 30 kg, a czynnikami ryzyka są rasa, wiek, płeć i stan zdrowia. Kanibalizm u świń przejawia się w obgryzaniu uszu, ogonów, wygryzaniu boków ciała i okolic sromu, a nawet zagryzaniu prosiąt przez lochę. Zaburzenie to jest związane z utrzymaniem bezściołowym świń na podłogach rusztowych, złym mikroklimatem chlewni lub ubogim środowiskiem niezaspokajającym potrzeb behawioralnych ruchu..Poszczególni hodowcy twierdzą, że można tej stereotypii zapobiec. Według nich wystarczy do mieszanki treściwej, np. dla warchlaków dodać objętościowo 10% śruty jęczmiennej.

Sterotypie u drobiu

Naturalne zachowania drobiu grzebiącego to: wysiadywania w gnieździe, siadanie na grzędzie, dziobanie, stroszenie piór, kąpiele piaskowe i słoneczne, poszukiwanie i pobieranie pokarmu, rozpościeranie i trzepotanie skrzydłami.

Ciekawostką jest, że pierwszym instynktem, jakiego pozbyto się u kur było kwoczenie. Natomiast do stereotypii u ptaków mogą należeć: chodzenie po klatce, poruszanie piórami ogona, imitowanie kąpieli pisakowej, kanibalizm. Ważnym jest, żeby kur nie pozbawić gniazdowania. W innym przypdku wywołuje to u nich niepokój i cierpienie psychiczne, co jest ich ważniejszym problemem behawioralnym.

Te kury nioski, które były w większej grupie, wykazywału tendencje do zachować patologicznych. To może tłumaczyć ich wcześniejsze utrzymywanie w środowisku naturalnym i w niewielkich grupach. W badaniach okazało się, że długość fali grzebienia i jego barwa (żółto-czerwona) u kur mogą być przyczyną zachowań dominacyjnych. Zachowania agresywne pojawiają się też po pojawieniu się w stadzie nowej lub długo nieobecnej kury, a także utrzymywanie kur wspólnie z kogutami.

Rywalizacja wśród ptaków może prowadzić do ich frustracji, a w wyniku walk mogą powstawać obrażenia ciała, a niekiedy nawet ich śmierć. Częściej od kur konkurują ze sobą koguty. Zjawisko to wykorzystuje się w walkach kogutów zabronionych w wielu krajach ze względów etycznych. Walki kogutów mają miejsce głównie w Ameryce Południowej.

Duże zagęszczenie kur w budynku, przy jednocześnie małej wilgotności i intensywnym oświetleniu często prowadzi do występowania wśród nich kanibalizmu.

Sposoby leczenia stereotypii

Niestety ciężko jest zdiagnowzować stereotypie. Naukowcy cały czas je poznają i badają. Jednkaże przychodzi nam z pomocą profilaktyka. Tzreba upewnić się, czy jakieś nietypowe zachowanie jest stereotypią, żeby mieć pewność, że nie wywołał go jakiś inny czynnik. Tutaj podaje się przykłady schorzeń somatycznych układu nerwowego.

Wszystkie ww. zachowania mogą być spowodowane zatruciami, np. ołowiem, ale także guzami nowotworowymi, zakrzepami w mózgu, urazami mechanicznymi. Hodowca musi znać swoje zwierzęta na wylot, a od weterynarza wymaga się dużej wiedzy z zakresu behawioryzmu zwierzęcego. Ponadto zaleca sie, aby zwierzętom ograniczyć samotność i nudę do minimum oraz zmniejszyć bodźce stresowe. Ogromnym niebezpieczeństwem jest karanie zwierząt za okazywanie stereotypi. Tego nie wolno robić pod żadnym pozorem.

Stereotypie są leczone poprzez metody chirurgiczne, farmakologiczne i psychologiczne. Pomocna jest też modulacja zwierzęcej psychiki. Jedno jest pewne. Wszelakie rodzaje stereotypii są wyznacznikiem poziomu gospodarstwa oraz jego dobrostanu.

 Czytaj też: Pasze dla świń – jakie wybierać dla poszczególnych grup zwierząt?

źródła: kpodr.pl/ fot. pexels.com