Według doniesień archeologów pierwsze zorganizowane wysypiska śmieci pojawiły się na Krecie. W kulturze minojskiej (kreteńskiej) – jednej z najstarszych cywilizacji epoki brązu w obszarze Morza Śródziemnego, odpady były wyrzucane do wykopanych w ziemi dziur i przysypywane kolejnymi warstwami piasku.

Śmieci – problem towarzyszący ludzkości już od starożytności

Już w starożytnych miastach do składowania śmieci wykorzystywano także okopy lub wyschnięte studnie. Już w tamtych czasach odpady wyrzucano bezpośrednio na ulicę, albo do rzek, co było zagrożeniem dla zdrowia, bowiem w taki sposób rozprzestrzeniało się wiele epidemii starożytnego świata. Nie bez znaczenia było to dla estetyki i nosów mieszkańców miast, bowiem zwyczajnie w miastach cuchnęło, jeśli dodamy do tego jeszcze wysoką temperaturę, to możemy sobie wyobrazić okropny fetor unoszący się nad dużymi skupiskami ludzkimi w tamtych czasach.

Dlatego też około V wieku p.n.e. w Atenach wydano pierwszy dekret zobowiązujący mieszkańców miasta do wyrzucania śmieci do specjalnie do tego celu przygotowanych miejsc, usytuowanych w odległości przynajmniej półtora kilometra od miejskich murów. Podobne reguły obowiązywały w Rzymie, gdzie każdy obywatel był zobligowany do utrzymywania w czystości fragmentu ulicy przed własnym domem.

W średniowieczu, wraz ze wzrostem liczby ludności, kwestia śmieci stała się jeszcze bardziej problematyczną, bowiem większość nieczystości i odpadów była wyrzucana na ulice. W konsekwencji takiego postępowania wybuchały epidemie, które zbierały obfite śmiertelne żniwo, uśmiercając miliony osób. Taki stan rzeczy spowodował, że z czasem w wielu miastach zachodniej Europy zaczęto czyścić ulice i studnie. Włodarze miast zaczęli wprowadzać pierwsze zakazy wyrzucania odpadów do rynsztoków, studni i strumieni. Ograniczono również hodowlę zwierząt gospodarskich w obrębie granic miasta. Nie było to jednak jeszcze wykształcenie w ludziach pewnej świadomości zagrożeń, a jedynie egzekwowanie za pomocą kar pewnych nawyków.

Dosyć późno daje się zaobserwować postęp w tej kwestii, bowiem dopiero w XVI wieku w Paryżu i Amsterdamie pojawiają się pierwsze pojemniki na odpady, a w Berlinie wchodzą w życie przepisy nakazujące zachowanie czystości w miejscach publicznych. Na skutek rozwoju nauki pod koniec XIX wieku wzrosła również społeczna świadomość nierozerwalnego związku higieny ze zdrowiem. Sprawa zmniejszenia ilości oraz właściwego składowania odpadów stała się jedną z priorytetowych kwestii politycznych poruszanych i wykorzystywanych przez wielu ówczesnych polityków. Zaczęto budować spalarnie oraz zakładać wielkie wysypiska śmieci, co niestety w wielu przypadkach wiązało się ze szkodliwym oddziaływaniem na środowisko.

Śmieci stanowią obecnie największy problem poprzez składowanie ich na hałdach

W czasach obecnych szybki rozwój współczesnej cywilizacji oraz wzrastający w zastraszającym tempie poziom konsumpcji generują problem tak ogromnej, że aż niewyobrażalnej ilości odpadów, które są śmiertelnym zagrożeniem dla środowiska oraz zdrowia i życia człowieka. Obecnie niestety głównym sposobem pozbywania się śmieci jest ich składowanie na wysypiskach. Jednak wiele z nich na skutek przepełnienia nie spełnia już swoich funkcji. Poza tym nie jest to dobry sposób na ich pozbywanie się.

Zgodnie z raportem Banku Światowego „What a Waste 2.0: A Global Snapshot of Solid Waste Management to 2050”, obecnie każdego roku wytwarza się około 2 mld ton odpadów stałych. Jednak według przewidywań ekspertów, już za 30 lat można spodziewać się produkcji śmieci na poziomie 3,4 mld ton rocznie. Największa roczna produkcja przypadająca na jednego mieszkańca jest Japonii i wynosi około 1000 kilogramów, natomiast statystyczny Amerykanin produkuje ich około 860 kilogramów. W Europie pierwsze miejsce zajmuje pod tym względem Dania, gdzie wytwarzanych jest 766 kg na mieszkańca, dalej Niemcy, gdzie na osobę przypada około 460 kilogramów odpadów na osobę oraz Francuzi i Włosi z produkcją około 300-350 kilogramów na mieszkańca. W Polsce roczna produkcja odpadów przypadająca na jednego mieszkańca wynosi od 250 do nieco ponad 300 kilogramów, co stanowi około 67 proc. średniej unijnej oraz 43 proc. tego, co wytwarza największy producent śmieci w UE czyli Dania. W Polsce najwięcej odpadówi, jak wynika ze statystyk wytwarzają mieszkańcy województwa dolnośląskiego (394 kg/os.), a najmniej świętokrzyskiego (201 kg/os.).

Niestety spora część światowych śmieci trafia bezpośrednio do mórz i oceanów, czego przykładem jest dryfująca w północnej części Oceanu Spokojnego pomiędzy Kalifornią a Hawajami wyspa składająca się z odpadów, głównie tworzyw sztucznych. Śmieciowa wyspa, dewastująca ekosystemy i przyczyniająca się corocznie do śmierci ponad miliona ptaków i ssaków, powstała na skutek działania prądów oceanicznych.

Ludzkość produkuje codziennie ogromne ilości śmieci. Na co dzień tego nie widzimy. Dopiero, gdy powstaje problem z ich usuwaniem np. z powodu strajku pracowników oczyszczania miast ludzie zaczynają dostrzegać niewyobrażalne ilości zalegające na ulicach. Tutaj przykładem może być Neapol, gdzie w 2007 roku na skutek strajku pracowników oczyszczania miasta odpady zalegały na ulicach, stwarzając duże zagrożenie wybuchu epidemii.

Czytaj też: Więźniowie posprzątają dzikie wysypiska

Śmieci – Szwecja europejskim wzorem pod względem dbałości o środowisko

Od kilkunastu lat europejskim symbolem dbałości o środowisko jest Szwecja. Położono tutaj nacisk na edukację ekologiczną, która rozpoczyna się już w wieku przedszkolnym. Dzieci od najmłodszych lat uczą się jak żyć nie szkodząc środowisku. Recykling przynosi nie tylko korzyści dla przyrody, ale także daje wymierne korzyści finansowe. Szwedzi nie tylko skrupulatnie zbierają swoje odpady, ale skupują je także od Norwegów i Holendrów, by potem wykorzystać jako surowiec energetyczny. Z kolei w Japonii śmieci traktowane są jak pewnego rodzaju dobro narodowe. W stolicy tego kraju prawie wszystkie nieczystości są poddawane procesowi recyklingu, ponownie przetwarzane i wykorzystywane.

Czy tak jest w rzeczywistości, że spora część odpadów jest przetwarzana i wykorzystywana. Można mieć tutaj wątpliwości, zwłaszcza po donosach o nielegalnym przemycie śmieci do różnych krajów, niestety także do Polski. Według ONZ przemycane odpady najczęściej pochodzą z krajów najbogatszych (państwa UE, USA, Japonia, Australia) i są transportowane do krajów Afryki oraz Azji.

Problem śmieci to nie tylko ich olbrzymia produkcja, ale także odpowiednia segregacja, która jest niezbędna przy ponownym ich wykorzystywaniu. W naszym kraju ponad 30 proc. osób nie podejmuje działań wspierających recykling. Tak wynika z badania ARC Rynek i Opinia i FOB z 2019 roku. Najczęściej jako powód braku segregacji wymieniany jest brak miejsca w domu (23 proc.) oraz brak odpowiednich pojemników w okolicy (19 proc.), istotnym czynnikiem jest też brak chęci (16 proc.) i czasu (15 proc.). Jednym ze skutecznych sposobów minimalizacji odpadów jest niewyrzucanie żywności. Rocznie przeciętny Polak marnuje 247 kg na osobę (wobec 173 kg średniej w UE).

wir.org.pl/fot.Pixabay