Wielki Piątek to dzień żałoby w Kościele katolickim. W niektórych państwach europejskich refleksja i zaduma wynikają również z… regulacji państwowych.

Dyskusje na temat modelu relacji pomiędzy państwem a Kościołem to jeden z najpoważniejszych i najważniejszych tematów politycznych. Odżywa on szczególnie wtedy gdy mowa jest o normach prawno-karnych mających na celu ochronę pewnych wartości – na przykład przepisach zakazujących obrazy uczuć religijnych. W 2015 roku Trybunał Konstytucyjny w sprawie skargi konstytucyjnej Doroty Rabczewskiej („Dody”) w wyroku SK 54/13 uznał konstytucyjność artykułu 196 Kodeksu karnego zakazującego publicznego obrażania uczuć religijnych innych osób. Przepis ten, zdaniem niektórych, miałby świadczyć o „fundamentalistycznym” charakterze polskiego prawa. Tymczasem w polskim prawie brak jest przepisów które w szczególny sposób chroniłyby typowo katolickie wartości. Chcąc przekonać się o tym, jak państwo może faktycznie bronić praw chrześcijan, warto przyjrzeć się… krajom niemieckojęzycznym i ich regulacjom dotyczącym ochrony ciszy i zadumy w Wielki Piątek.

W Niemczech w Wielki Piątek nie zatańczysz

Ustawa zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec na podstawie art. 140 utrzymała w mocy art. 139 Konstytucji Weimarskiej z 1919 roku, zgodnie z którym „niedziela oraz święta uznawane przez państwo są prawnie chronione jako dni odpoczynku i uniesienia duchowego”.

Celem zapewnienia godnego przeżywania dnia Męki Pańskiej w Wielki Piątek obowiązuje tzw. Tanzverbot czyli „zakaz tańców”. Wbrew nazwie dotyczy on również innych form rozrywek, np. sportowych czy występów muzycznych w barach. W zależności od landu przybiera on różne formy.

W Badenii-Wirtembergii zagadnienie to reguluje ustawa o świętach państwowych. Od godziny 18:00 w Wielki Czwartek (początek Liturgii Wieczerzy Pańskiej) do godziny 20:00 w Wielką Sobotę (Wigilia Paschalna) obowiązuje zakaz tańca oraz imprez publicznych pod groźbą 1500 euro grzywny.

W Bawarii zakaz ten obowiązuje jednak od kilku lat jest on mniej restrykcyjny niż w przeszłości. Federalny Trybunał Konstytucyjny w uchwale z dnia 27 października 2016 r. (sygn. 1 BvR 458/10) stwierdził, że ochrona zadumy w Wielki Piątek nie może prowadzić do niemal całkowitego zanegowania wolności zgromadzeń w tym dniu. Należy w tym miejscu jednak podkreślić, że niemiecki sąd konstytucyjny podkreślił, że Tanzverbot odgrywa istotną rolę w zapewnieniu wolności praktykowania religii i że „wybór Wielkiego Piątku jako święta państwowego jest konstytucyjnie nieszkodliwy” i że nie jest sprzeczny z zasadą neutralności światopoglądowej państwa oraz zasadą równości gdyż „ustawodawcy nie zabrania się wyboru świąt państwowych w ramach swojej swobody, ważnych dla dużej części społeczeństwa ze względu na tradycję, kulturę czy ideowo-religijny charakter” oraz że nie ogranicza to możliwości obchodzenia świąt wyznawcom innych religii. Warto też zauważyć, że zdaniem Trybunału wybór Wielkiego Piątku jest uzasadniony, a nawet że ilość członków Kościoła którzy faktycznie traktują ten dzień jako niezwykle istotny z punktu widzenia ich praktyk religijnych, jest nieistotny gdyż „jest częścią demokratycznie usankcjonowanej przez ustawodawcę wolności decydowania o wyborze dni, które odgrywają określoną rolę dla części społeczeństwa” Aktualnie w Bawarii Tanzverbot obowiązuje od Wielkiego Czwartku (godziny 2. w nocy) do północy w Wielką Sobotę.

W Berlinie zakaz obowiązuje wyłącznie w Wielki Piątek – od godziny 4:00 do 21:00. W Brandenburgii od północy w Wielki Piątek do północy w Wielką Sobotę. W Bremie w Wielki Piątek od godziny 6:00 do 21:00 – jakkolwiek w landzie tym próbowano kilka lat temu uchylić Tanzverbot to finalnie próby te okazały się nieskuteczne i w 2017 roku podtrzymano jego obowiązywanie. W Hamburgu obowiązuje 2:00 w Wielki Piątek do 2:00 w Wielką Sobotę, Hesji od 4:00 w Wielki Czwartek do północy w Wielką Sobotę, Meklemburgii-Pomorzu Przednim od północy w Wielki Piątek do 18:00 w Wielką Sobotę, w Dolnej Saksonii od 5:00 w Wielki Czwartek do północy w Wielką Sobotę, Nadrenii Północnej-Westfalii od godziny 18:00 w Wielki Czwartek do godziny 6:00 w Wielką Sobotę, Nadrenii-Palatynacie od 4:00 w Wielki Czwartek do 16:00 w Wielkanoc, Saarlandzie od 4:00 w Wielki Czwartek do północy w Wielką Sobotę, w Saksonii, Saksonii-Anhalt oraz Turyngii przez całą dobę Wielkiego Piątku, a w Szlezwik-Holsztynie od 2:00 w Wielki Piątek do 2:00 w Wielką Sobotę (liberalizacja przepisów w 2016 roku gdzie do 25 marca 2016 roku obowiązywał zakaz całodobowy).

Szczególnie restrykcyjny Tanzverbot obowiązuje w Nadrenii Północnej-Westaflii – w landzie tym w Wielki Piątek zakazane są: targi, wystawy handlowe, wydarzenia sportowe, imprezy sportowe, cyrkowe, festiwale folklorystyczne, wszelkiego rodzaju występy muzyczne i rozrywkowe w restauracjach i innych lokalach oraz wszelkie imprezy publiczne służące rozrywce (nie tylko tanecznej), imprezy prywatne organizowane poza domem, imprezy, spektakle teatralne, muzyczne, pokazy filmowe i wykłady, chyba, że mają odpowiednio poważny charakter i odpowiadają charakterowi Wielkiego Piątku (a te zabronione są w czasie sprawowania nabożeństwa wielkopiątkowego). Zamknięte pozostają sale gier, punkty bukmacherskie i kasyna. Co najbardziej zaskakujące zakazane jest nawet organizowanie pokazów filmów, z wyjątkiem tych, które do wyświetlania w Wielki Piątek dopuścił z racji na ich wymowę Minister Edukacji bądź wyznaczony przez niego organ.

W zależności od landu za łamanie zakazu przewidziana jest kara grzywny w różnej wysokości.

Regulacje austriackie na Wielki Piątek

Austria, kojarzona z przepiękną stolicą, muzyką klasyczną czy sportami zimowymi, jest krajem katolickim gotowym podejmować daleko idące kroki by chronić uczucia wyznawców rzymskiego katolicyzmu (czego dowodem była głośna sprawa Otto-Preminger-Institut v. Austria w sprawie nałożenia przez austriackie władze zakazu wyświetlania wulgarnego filmu atakującego Świętą Rodzinę czy stosunkowo niedawny wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 25 października 2018 r. w sprawie E.S. v Austria, skarga nr 38450/12). W części landów obowiązują przepisy podobne do niemieckich.

Najbardziej restrykcyjna jest Karyntia, w której obowiązuje zakaz imprez przez cały okres Wielkiego Piątku oraz w Wielką Sobotę do godziny 14:00. Zakazane są, między innymi, zajęcia w szkołach tańca, jazda na nartach czy uprawianie sportu na zewnętrznych obiektach sportowych, zakłady bukmacherskie czy gry hazardowe. W Wiedniu organizacja wydarzeń dozwolona jest tylko pod warunkiem, że nie będą one uderzać w pokutny charakter tego dnia. W stolicy Austrii, zgodnie z ustawą o kinie, pokazy filmowe również muszą być dostosowane do wymiaru Wielkiego Piątku. W Dolnej Austrii, Burgenlandzie oraz landzie Salzburg dopuszczalne jest organizowanie imprez pod warunkiem, że nie będą zakłócać charakteru święta oraz obrażać uczuć religijnych pogrążonych w żałobie wyznawców katolicyzmu.

Przepisy szwajcarskie

Pewne regulacje dotyczące Wielkiego Piątku odnaleźć możemy również w prawie szwajcarskim. Dla przykładu w kantonie Glarus obowiązuje ustawa o dniach wolnych od pracy która przewiduje, że w święta (w tym w Wielki Piątek) zakazane są takie działania jak świadczenie usług, świadczenie działalności komercyjnej powodującej nadmierny hałas, wykonywanie pracy, organizowanie ćwiczeń straży pożarnej, organizowanie spotkań, imprez (w tym tanecznych i muzycznych) i przemarszów o niereligijnym charakterze, organizowanie imprez, wystaw, przedstawień cyrkowych, a nawet organizowanie zawodów strzeleckich. Sklepy tego dnia są w Glarusie zamknięte.

Niektóre regulacje mogą przy tym budzić zaskoczenie. W Appenzell Innerrhoden Tanzverbot obowiązuje przez cały Wielki Tydzień. Jeden z szwajcarskich portali, opisując zakaz tańców w Wielkanoc, zauważa, że „zrozumiałe jest, że Wielki Piątek, dzień śmierci Chrystusa, założyciela wiary większości społeczeństwa, jest dniem żałoby. Jednak zadziwiające jest, że wiele kantonów dekretami reguluje również brak radości w Wielkanoc, kiedy Jezus szczęśliwie zmartwychwstał”. W artykule słusznie zauważono, że tak daleko idący rygoryzm obyczajowy to domena protestantów.

Przykład dla Polski

Wielki Piątek w Polsce nie tylko nie jest dniem w którym uczucia katolików byłyby szczególnie chronione, lecz nie jest nawet dniem ustawowo wolnym od pracy. Dla wielu osób może być to poważnym ograniczeniem w przeżywaniu tego dnia, a nawet wymuszać, ze względów zawodowych, udział w praktykach które, w inne dni niebudzącą moralnych kontrowersji, mogą stać w zdecydowanej sprzeczności z ich katolickim sumieniem. Być może warto byłoby ażeby polski ustawodawca rozważył wprowadzenie do polskiego systemu prawnego odpowiednich zmian.

Należy w tym miejscu nadmienić jednak, że w Wielki Piątek, jak i w inne dni w roku, penalizowana jest publiczna obraza uczuć religijnych (art. 196 k.k.) oraz złośliwe przeszkadzanie w wykonywaniu aktów religijnych (art. 195 k.k.).

Czytaj także: Tak mogło wyglądać ukrzyżowanie Jezusa Chrystusa. Biblistka wyjaśnia

Fot. pixabay