Po podzieleniu się opłatkiem, zasiadamy do wieczerzy, na którą składają się potrawy wigilijne określane przez tradycje regionalne i rodzinne.

Niektóre rodziny uznają, że powinno podawać się 12 dań, gdyż to liczba miesięcy w roku, a także tylu było uczniów Jezusa – apostołów. W innych domach przygotowuje się nieparzystą liczbę potraw, jest ich 5, 7, 9, czy 11. Jednak rzadko wylicza się co do jednego, gdyż im jest ich więcej, tym większy dostatek dotknie rodzinę w nowym roku. Należy pamiętać, że z racji postu nie dopuszcza się potraw mięsnych. Dawniej, na honorowym miejscu układano nienaruszony bochenek chleba, a Łemkowie z Pogórza Rzeszowskiego kładli również czosnek, który działał jak antybiotyk – dawał odporność na choroby, a także pomagał mieć zdrowe zęby.

Które potrawy wigilijne są najbardziej znane i lubiane?

Do najwcześniej znanych i lubianych w Polsce potraw wigilijnych zalicza się kutia, która robiona jest z maku, pszenicy i miodu. Spożywano ją również w czasie styp, dlatego na wigilijnym stole stanowi symbol dawnych obrzędów ku czci zmarłych odprawianych przez przodków w czasie zimowym. Kisiel owsiany, zupa z owsa oraz tzw. sieminiuch (zupa z siemienia lnianego. Utłoczone siemię lniane było rozgotowywane i lekko słodzone, zyskując konsystencję gęstego mleka, jadane z chlebem jak masło) to potrawy odległego pochodzenia.

Na potrawy wigilijne podane na świątecznym stole powinny składać się także ziemniaki, dania z kapusty, rzepy, grochu, fasoli, maku, grzybów, kaszy, a także placki, pierogi, suszki (suszone owoce, bądź gotowany z nich kompot, albo zupa). Z kapusty robiono np. knysze. Większość popularnych w przeszłości dań nie istnieje już w domowych, wigilijnych jadłospisach, choć jak od każdej reguły – jest jeden wyjątek. Kutia przygotowywana i spożywana jest jeszcze w wielu zakątkach kraju, jednak występuje znacznie rzadziej niż dawniej, często z dodatkiem bakalii, czy słodkiej śmietanki.

Mimo odejścia od tradycji sprzed pokoleń, obecnie wieczerza przed Bożym Narodzeniem jest urozmaicona i obfita. Poszczególne potrawy wigilijne zależą w głównej mierze od regionu Polski, a także każdego osobnego domu, gdyż każda rodzina ma swoje zwyczaje, tradycje i ulubione przepisy. Dlatego dziś wiele zależy od gustu domowników. Jednak dalej na każdym wigilijnym stole muszą znaleźć się określone dania. Z listy ewentualnie można dokonać wyboru, co się będzie przyrządzało. Potrawy mają wiele odmian ze względu na dostępność coraz to nowszych przypraw do wzbogacania smaku.

Teraźniejsze tradycyjne menu na świątecznym stole

Zagłębiając się w obecną tradycję, niezbędne na świątecznym stole potrawy wigilijne, to przede wszystkim barszcz grzybowy, ewentualnie z buraków, który podaje się uszkami, które z kolei robione są z grzybowym farszem. Co więcej, zupa grzybowa z kluseczkami, zupa rybna, a czasami wykwintna zupa migdałowa, choć występuje już znacznie rzadziej. Kluski z makiem to popularne w wielu obszarach danie. Na stole musi znaleźć się jakaś potrawa z kapusty (np. z grzybami, grochem, w formie gołąbków, jako pierogi). Na Podlasiu oprócz pierogów z kapustą i grochem jada się też takie z nadzieniem z soczewicy. Kasze są również bardzo istotne. W Małopolsce robi się tzw. siekankę, czyli prażona kasza mieszana ze suszonymi śliwkami. Na Sądecczyźnie suszone śliwki wrzucane są też do gotowanego grochu.

Kolejnym ważnym elementem jadłospisu są ryby. Wybierane są głównie te słodkowodne jak karp, szczupak, sandacz. Przygotowywane są też śledzie, choć istnieją na to różne sposoby. Generalnie rybne potrawy wigilijne pojawiły się dużo później niż te ze zbóż, warzyw, grzybów i owoców. Oczywiście jak to bywało w dawnych czasach – na początku ryby serwowane były jedynie na dworach i w majętnych klasztorach.

Na ich jedzenie mogli pozwolić sobie obok tego rybacy. Na Pomorzu pierwszym daniem wigilijnym był np. gotowany węgorz. Natomiast aktualnie ryby są głównym daniem wigilijnym w dużej ilości domów. Dzięki nim wymyślono wiele specjałów w ojczystej kuchni – karp/szczupak w szarym sosie, smażony, albo faszerowany, pokrojony w plasterki i zalewany galaretką. W tej formie danie nazywano krążkami, o których w XIX wieku pisał Julian Ursyn Niemcewicz. Zachwycał się wszystkimi daniami, które przyszło mu w dzieciństwie jadać w Wigilię. Zdarza się, że smakuje się także karasia w śmietanie, albo lina w kapuście.

Przypomnijmy również porady jakie proponują Koła Gospodyń Wiejskich na magiczne święta Bożego Narodzenia.

Czytaj też: Świąteczne przysmaki, czyli pyszne potrawy i słynne napitki

gov.pl/fot.Pixabay