Dlaczego rosną ceny nawozów rolniczych?

Ceny nawozów są źródłem oświadczenia zarządu KRIR z dnia 26 października 2021 r. oraz pisma przedstawicieli wojewódzkich dyrekcji rolnictwa w sprawie alarmującej sytuacji na rynku nawozów mineralnych MRiRW przedstawiony w następującym wyjaśnieniu.

Cena nawozów mineralnych na rynku krajowym ewoluuje zgodnie z trendem obserwowanym na rynku światowym, wynika to nie tylko z silnego importu i eksportu Polski, ale także z uzależnienia produkcji krajowej od śrubowych surowców importowanych. Poziom produkcji krajowej może niemal w całości zaspokoić zapotrzebowanie polskiego rolnictwa na nawozy azotowe i fosforowe, ale podaż nawozów potasowych dla polskich rolników pochodzi głównie z importu.

Powody wzrostu cen nawozów

Według opinii Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowego Instytutu Badawczego ceny nawozów mineralnych w Polsce w tym roku wzrosną. Do tego dochodzi również wpływ dynamicznego wzrostu ceny gazu ziemnego, podstawowego surowca do produkcji nawozów azotowych i wieloskładnikowych. Produkcja nawozów azotowych oparta jest na amoniaku, z którego obecnie powstaje około 97% nawozów azotowych. Natomiast 8090 całkowitych kosztów produkcji amoniaku, z którego produkowane są nawozy azotowe, to gaz ziemny. Z tego powodu wahania cen gazu są niezbędne dla tej przemysłowej produkcji nawozów azotowych.

Jak wynika z miesięcznych danych Banku Światowego indeks cen gazu ziemnego pozostaje w trendzie wzrostowym od lipca 2020 r. Od września 2020 r. do września 2021 r. zwiększył się prawie 4-krotnie. Wzrost cen gazu ziemnego wynika z szeregu czynników, przede wszystkim ze zwiększonego popytu oraz niskich rezerw magazynowych po sezonie zimowym 2020/21, ale też z ograniczeń w dostawach z Rosji do Europy.

Wzrost cen nawozów w handlu światowym wpływa na wzrost cen nawozów z importu, co podnosi cenę importu. Według danych Banku Światowego, światowe ceny nawozów mineralnych każdego miesiąca od grudnia 2018 r. do połowy 2020 r. mają tendencję do znacznego spadku. Jednak od lipca 2020 r. Ten trend odwrócił się i przekształcił w trend wzrostowy. Wzrost cen (głównie mocznika i fosforanu amonu) związany jest ze wzrostem cen żywności na rynku światowym, zwiększając zapotrzebowanie na nawozy w skali globalnej. Natomiast wzrost podaży nawozów w 2020 roku jest ograniczony, na co wpłynął spadek eksportu od chińskich producentów. Z kolei od początku drugiej połowy 2020 roku zapotrzebowanie na nawozy zaczęło znacząco rosnąć, głównie w Indiach i Brazylii.

W 2021 r. ceny nawozów w handlu światowym nadal rosną. We wrześniu br. Indeks cen nawozów Banku Światowego wyniósł prawie 129,5 punktu wobec 76,9 punktu rok wcześniej. W związku z tym jest to wzrost o 68,5%. Wzrost cen nawozów w handlu światowym przyczynił się do wzrostu cen nawozów mineralnych w imporcie i eksporcie do Polski.

Ceny nawozów rosną również z powodu cen paliwa

W ciągu ostatniego roku ceny ropy naftowej w handlu światowym wykazywały tendencję wzrostową. W sierpniu br. Cena ropy Brent wynosi 70 USD/baryłkę i jest o 58,2% wyższa niż rok wcześniej. Dodatkowo ceny nośników energii na rynku krajowym również rosną w sierpniu br. Miesięczne tempo wzrostu cen jest znacznie szybsze niż tempo odnotowane w II kwartale. Zwiększa to koszt transportu surowców do produkcji gotowych nawozów i nawozów.

Innym powodem są rosnące koszty zatrudnienia. Wzrost cen detalicznych nawozów mineralnych jest z pewnością związany ze wzrostem kosztów pracy. Według danych GUS w sierpniu br. Przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw wyniosło około 58 zł brutto i było o 9,5% wyższe niż rok wcześniej.

Stosowanie mocznika w postaci granulek jest zabronione od 1 sierpnia 2021 r. Ceny mocznika w Polsce wzrosły w pierwszej połowie tego roku. może wynikać z mniejszej dostępności, ponieważ wielu rolników kupowało z wyprzedzeniem. Od 1 sierpnia 2021 r. mocznik nie jest już używany w swojej tradycyjnej postaci granulowanej. Stosowany dziś mocznik musi zawierać inhibitor ureazy lub powłokę biodegradowalną, co w pewnym stopniu podnosi jego cenę. Można przypuszczać, że wzrost cen mocznika w pewnym stopniu przyczynił się do wzrostu cen innych nawozów azotowych.

Wzrost cen detalicznych nawozów mineralnych na rynku krajowym jest w dużej mierze konsekwencją wzrostu cen producentów. Dane GUS pokazały w sierpniu br. Średnia cena sprzedaży produkcji przemysłowej była o 9,5% wyższa niż przed rokiem. Z danych GUS o cenach producenta według indywidualnej produkcji przemysłowej (grupa PKWiU) wynika, że w lipcu br. cena grupy wyrobów o kodzie PKWiU 20.1: „Chemia podstawowe, nawozy i formy pierwotne azot, tworzywa sztuczne i związki neoprenu „wzrosły średnio o 27,6% w ciągu ostatniego roku. Dla porównania w marcu br. Cena produktów sprzedawanych w tej grupie produktowej była średnio o 12,3% wyższa niż w analogicznym okresie roku ubiegłego. Zakłada się, że wrześniowe dane pokażą wzrost cen sprzedaży w grupie PKWiU 20.1, być może nawet 0% rok do roku.

Wzrost cen detalicznych wynika również z mniejszej niż przed rokiem podaży na rynku niektórych rodzajów nawozów mineralnych, głównie nawozów azotowych. Co prawda miesięczne dane o produkcji nawozów mineralnych w styczniu i sierpniu br. wykazała niewielki wzrost produkcji o 3% r/r. jednak w okresie styczeń-lipiec br. zmniejszył się o 11% wolumen importu nawozów azotowych w porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego.

Kolejne powody wzrostu cen nawozów

Gwałtowny wzrost cen detalicznych nawozów mineralnych na krajowym rynku w ostatnich tygodniach wynika w dużej mierze z paniki na rynku i obaw, że nie będą mogli kupować nawozów od rolników. Nawozy są kupowane przez rolników nawet po bardzo wysokich cenach, co dodatkowo pobudza popyt w obawie przed jeszcze wyższymi cenami w przyszłości. Powoduje to okresowe braki w punkcie sprzedaży, które dystrybutorzy nawozów wykorzystują do podnoszenia cen. Zamieszanie na rynku nawozowym potęguje nie tylko ogłoszenie rekordowych cen gazu, ale także ograniczenia w produkcji nawozów czy surowców w innych krajach. Rolnicy obawiają się, że fabryki nawozów w Polsce również ograniczą produkcję.

Istotnym czynnikiem wpływającym w ostatnich miesiącach na wzrost kosztów produkcji nawozów mineralnych są rosnące ceny uprawnień do emisji CO2. Z sierpniowego raportu KOBiZE wynika, że w ciągu roku cena za prawo do wypuszczenia do atmosfery tony CO2 wzrosła ponad 2-krotnie. Ceny uprawnień do emisji CO2 stale i zauważalnie rosną. Spory udział w zmianie cen mają działania czysto spekulacyjne, gdyż uprawnieniami handluje się na giełdach.

Jedną z przyczyn wzrostu cen detalicznych nawozów mineralnych jest osłabienie kursu złotego wobec euro oraz dolara. Skutkuje to mniejszym importem gotowych nawozów mineralnych, ale też wyższymi cenami importowanych nawozów oraz surowców wykorzystywanych do produkcji nawozów, w tym gazu ziemnego, fosforytów i chlorku potasu.

Wyższe ceny produktów rolnych mogą być dodatkowym pretekstem dla producentów i dystrybutorów do podwyższania cen. Zapotrzebowanie na nawozy mineralne w polskim rolnictwie już od wielu lat jest na stosunkowo stabilnym poziomie (około 1,8-2,1 mln ton czystego składnika). Zarówno przy wysokich jak i niskich cenach produktów rolnych zakup nawozów na kolejny sezon jest dla producentów rolnych koniecznością, zwłaszcza w gospodarstwach towarowych, które chcą uzyskiwać satysfakcjonujące wyniki ekonomiczne, w tym poprzez niedopuszczenie do pogorszenia żyzności gleby i zubożenia jej w makro i mikroskładniki.

Ministerstwo systematycznie analizuje też sytuację dotyczącą dostępności nawozów mineralnych, ich cen, jak i ich wpływu na kształtowanie się opłacalności produkcji rolniczej.

W tym celu Ministerstwo korzysta m.in. z analiz rynku nawozów mineralnych wykonywanych przez Wojewódzkie Ośrodki Doradztwa Rolniczego i zbiorczej informacji opracowanej przez Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie (CDR). Na podstawie przekazanych przez CDR danych z września br. (tabela w załączeniu) dostępnych również na stronie https://cdr.gov.pl/informacje-branzowe/informatory/informacja-o-rynkunawozow-mineralnych należy stwierdzić, że mimo mniejszego wolumenu importu nawozów problemy z dostępnością nawozów dotyczą niektórych nawozów i tylko kilku województw.

Jednocześnie Ministerstwo prowadzi rozmowy z krajowymi producentami nawozów ANWIL S.A., GRUPA AZOTY S.A. w celu poprawy sytuacji rynkowej, jednak należy zaznaczyć, iż zakłady produkujące nawozy mineralne działają jako spółki prawa handlowego. Oznacza to, że Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie ma możliwości wpływania na bieżące sprawy spółek, do których niewątpliwie należy polityka cenowa oraz kształtowanie cen sprzedaży poszczególnych produktów.

Działania podejmowane przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

• spółka dystrybucyjna Agrochem Puławy prowadząca na skalę ogólnopolską sprzedaż nawozów dla rolników indywidualnych, w partiach minimalnych 24 t/skład upubliczniła cenniki nawozów, w ślad za nią podobnie postąpili inni dystrybutorzy. Spowodowało to obniżkę i stabilizację cen nawozów; https://agrochem.com.pl/cennik/
• polscy producenci nawozów zabezpieczyli podaż nawozów mineralnych na odpowiednim poziomie.
• Ponadto, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi przyśpieszył wypłatę zaliczek na dopłaty bezpośrednie dla rolników, co umożliwia dokonywanie zakupów środków produkcji, w tym nawozów.

• Do obowiązków resortu rolnictwa należy wydawanie pozwoleń na wprowadzenie do obrotu niektórych nawozów i polepszaczy gleby i nadzór nad wprowadzaniem ich do obrotu.

• W zaistniałej sytuacji rynkowej Ministerstwo rekomenduje potrzebę zmiany dotychczasowych standardów postępowania zakupowego przez rolników jeżeli chodzi o środki produkcji rolniczej. Niewątpliwie celowym jest przekierowanie zainteresowania rolników na zwiększenie udziału w nawożeniu nawozów organicznych i polepszaczy gleby dostępnych lokalnie na rynku. Wykaz dopuszczonych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi do obrotu nawozów i środków wspomagających uprawę roślin w tym nawozów organicznych i polepszaczy gleby stanowiących alternatywę dla nawozów mineralnych jest dostępny na stronie https://www.gov.pl/web/rolnictwo/wykaz-nawozow-i-srodkowwspomagajacych-uprawe-roslin .

• Wskazana jest również dywersyfikacja zakupów czyli podział zakupów na transze i zakupy poza sezonem wiosennym i jesiennym, kiedy ceny są sztucznie zawyżone poprzez wysoki popyt.

Niekorzystna sytuacja na rynku nawozów wymusza również szersze wdrożenie bardziej efektywnych praktyk stosowania nawozów. Plany nawozowe z badaniem gleby mogą wspomóc rolników w obniżeniu wysokich wydatków na nawozy. Racjonalne nawożenie azotem sprzyja zwiększeniu efektywności jego wykorzystania przez rośliny. Sposób na ograniczenie zużycia nawozów azotowych, to na przykład niewysiewanie ich w jednej dawce, tylko dzielenie na kilka zabiegów, uregulowanie odczynu gleby itd. Badania gleby i ciągłe doradztwo w sprawach nawożenia prowadzone jest przez stacje chemicznorolnicze, a informacja o zasadach opiniowania planów nawożenia azotem jest zamieszczona na stronie internetowej Krajowej Stacji Chemiczno-Rolniczej.

W związku z tym, że nie można wykluczyć, że na obecną, niekorzystną sytuację na rynku nawozów mają wpływ również działania spekulacyjne Ministerstwo zwróciło się do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z prośbą o przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego pod kątem stosowania niedozwolonych praktyk rynkowych.

Oprócz działań na poziomie krajowym Minister podjął również działania na forum Rady Ministrów UE ds. rolnictwa i rybołówstwa. Na posiedzeniu w dniach 11-12 października 2021 r. w Luksemburgu na wniosek Ministra poruszono temat trudnej sytuacji na rynkach rolnych wynikającej z rosnących cen nawozów. Minister wnioskował o podjęcie przez Komisję Europejską działań, które ustabilizują bądź czasowo zrekompensują wysokie koszty nawozów, tym samym stabilizując ceny żywności, a także o wsparcie rolników oraz przyjęcie całościowych rozwiązań zapewniających rolnikom możliwość prowadzenia produkcji roślinnej, a konsumentom przystępną cenowo żywność. Obawy Polski poparły Łotwa, Włochy, Węgry i Austria. Komisarz Wojciechowski poinformował, że Komisja Europejska również dostrzega wpływ wzrostu cen energii na zwiększenie kosztów produkcji, które w niektórych sektorach są nieco równoważone przez wysokie ceny zbóż, mięsa drobiowego oraz owoców i warzyw. Zgodził się, że rolnicy nie mogą być jedynym ogniwem łańcucha dostaw ponoszącym koszty obecnej sytuacji. Zapewnił, że Komisja Europejska pracuje nad zestawem narzędzi, które pomoże państwom członkowskim, w istniejących ramach prawnych, na poziomie krajowym zareagować na wyzwanie jakim jest wzrost cen energii.

Czytaj również: Minister rolnictwa: Postaram się obniżyć ceny uprawnień do emisji dla fabryk nawozów

KRIR/fot.pixabay