Topinambur zwany też słonecznikiem buliwastym jest to gatunek rośliny z rodziny astrowatych, pochodzący z Ameryki Północnej. 

Jest szeroko uprawiany w strefie umiarkowanej ze względu na bulwę, która jest używana jako warzywo korzeniowe.  Ma on oryginalny smak i jest wartościowym warzywem, szczególnie w diecie cukrzycowej. Poszczególne części rośliny znajdują zróżnicowane zastosowania, a rozwój techniki pozwala na coraz lepsze wykorzystanie uzyskiwanych plonów. 

Topinambur – charakterystyka 

Topinambur to wieloletnia roślina zielna dorastająca do 1,5–3 m wysokości z przeciwległymi liśćmi w dolnej części łodygi i naprzemianległych w górnej. Liście mają szorstką, włochatą teksturę. Większe liście na dolnej łodydze są szerokie, jajowato-ostre i mogą mieć do 30 cm długości. Liście wyżej na łodydze są mniejsze i węższe. 

Kwiaty są żółte i tworzą główkowate kwiatostany o średnicy 5-10 cm, składające się z 10-20 płatków promienistych i 60 lub więcej małych płatków tarczowych. Kwiaty są krótko pachnące, wydzielają lekki, waniliowo-czekoladowy zapach.

Bulwy są często wydłużone i nierówne, zwykle mają 7,5-10 cm długości i 3-5 cm grubości. Z wyglądu przypominają korzeń imbiru, a na surowo mają chrupiącą konsystencję. Ich kolor zmienia się od jasnobrązowego do białego, czerwonego lub fioletowego.

Plony są wysokie, zwykle wynoszą 16-20 ton bulw z hektara  i 18-28 ton zielonej masy liści z hektara. Bulwy pozostające w ziemi przechodzą zimę w stan spoczynku i mogą wytrzymać temperatury do -30°C.

Zastosowanie 

Topinambur ma wiele zastosowań. Bulwa zawiera około 2% białka, nie zawiera oleju i ma niewiele skrobi. Jest bogata w węglowodany – inulinę (8-13%), która jest polimerem monosacharydu – fruktozy. Bulwy przechowywane przez dłuższy czas przekształcają inulinę w jej składnik – fruktozę. Karczochy jerozolimskie mają charakterystyczny słodki smak dzięki fruktozie, która jest około półtora raza słodsza od sacharozy.

W przeciwieństwie do większości bulw, ale podobnie jak u wielu innych przedstawicieli rodziny Asteraceae (w tym u karczocha), bulwy przechowują węglowodany w postaci inuliny (nie mylić z insuliną), a nie skrobi. Bulwy topinamburu są więc ważnym źródłem inuliny, wykorzystywanej jako błonnik pokarmowy w produkcji żywności.

Topinambur ma również potencjał do produkcji paliwa etanolowego, przy wykorzystaniu do fermentacji szczepów drożdży przystosowanych do insuliny.

Bulwy są używane do gotowania i pieczenia w taki sam sposób jak ziemniaki, ale w przeciwieństwie do nich można je jeść również na surowo. Mają podobną konsystencję i w postaci surowej mają podobną teksturę, ale słodszy, bardziej orzechowy smak. Na surowo, pokrojone w cienkie plasterki, nadają się na sałatkę. Węglowodany w postaci inuliny sprawiają, że po ugotowaniu bulwy stają się miękkie i pulchne, ale lepiej zachowują swoją strukturę po ugotowaniu na parze. Inulina nie może zostać rozłożona przez ludzki układ pokarmowy, ale jest metabolizowana przez bakterie w jelicie grubym. Może to powodować wzdęcia, a w niektórych przypadkach bóle żołądka. 

Czytaj też: Słonecznik zwyczajny – popularna roślina przywieziona z Ameryki

wikipedia/fot. pixabay