Środki ochrony roślin są to substancje cenione przez wielu rolników i ogrodników jako bardzo skuteczne środki przeciwko chwastom, chorobom grzybowym i szkodnikom. Wykorzystywane są do ochrony naszych upraw przed uszkodzeniami i stratami.

Dobór odpowiednich środków zależy od naszych obserwacji i oceny, jaki szkodnik zaatakował rośliny. Artykuł przybliży Ci właściwe postępowanie ze środkami ochrony roślin. Dowiesz się, co to są adiuwanty, jakie są rodzaje środków ochrony roślin, jak i kiedy je stosować oraz czym aplikować. Poznasz też zasady bezpieczeństwa, jakich należy przestrzegać, oraz najczęściej popełniane błędy.

Co to są środki ochrony roślin?

Środki ochrony roślin, inaczej nazywane pestycydami, to substancje, do których zaliczamy mieszaniny chemiczne oraz żywe organizmy chroniące rośliny przed chwastami, chorobami i szkodnikami oraz zwalczające je. Można je podzielić na:

- herbicydy,
- zoocydy,
- fungicydy,
- regulatory wzrostu i synergetyki.

Do środków ochrony roślin zaliczamy również takie, które oddziałują na szkodniki i chwasty poprzez neutralizowanie ich negatywnego działania. Pozwalają one wtedy żyć takim osobnikom, ale hamują ich szkodliwy wpływ na uprawy. Do takich środków zaliczamy:

- repelenty – odstraszacze dźwiękowe lub generujące światło,
- antyfidanty – związki chemiczne hamujące żerowanie fitofagów na roślinach,
- atraktany – naturalne czynniki o działaniu wabiącym,
- różne feromony.

Przy stosowaniu tych środków, niezależnie od ich przeznaczenia, należy postępować rozważnie, zgodnie z instrukcjami i zaleceniami, aby posłużyły one zdrowiu Twoich upraw.

Środki do zwalczania żywych organizmów – zoocydy

W zależności od zastosowania wyróżnia się kilka rodzajów środków zwalczających żywe szkodniki:

- insektycydy – na owady (najczęściej stosowane),
- akarocydy – na roztocza,
- nematocydy – na nicienie,
- moluskocydy – na ślimaki muszlowe,
- limacydy – na ślimaki nagie.

Jeżeli zlokalizujesz i określisz, jaki szkodnik opanował nasz ogród, to możemy przystąpić do kolejnego kroku,  czyli odpowiedniego przygotowania do jego zwalczania. Opryski na szkodniki należy stosować według zaleceń i dostosować je do rośliny.

Środki owadobójcze – insektycydy

Są to substancje, które stosowane są do zwalczania owadów dorosłych i w stadium larwy. Stosuje się je w rolnictwie, ogrodnictwie, leśnictwie, uprawach roślin doniczkowych oraz w gospodarce magazynowej do ochrony materiałów organicznych.

Insektycydy możemy podzielić na chemiczne i biologiczne, które zawierają zarodniki grzybów albo bakterie lub wirusy. Na rynku dostępne są m.in. następujące preparaty:

- insektycydy żołądkowe – wykazują toksyczne działanie po zjedzeniu przez owada roślin, przedostają się do przewodu pokarmowego;
- insektycydy kontaktowe – przenikają do wnętrza owada przez jego powłoki;
- insektycydy oddechowe – wnikają przez przetchlinki w postaci gazu lub pary;
- insektycydy układowe – za pośrednictwem korzeni i liści zatruwają zasiedlające roślinę owady.

Najczęściej w ogrodach wykonywany są poniższe opryski:

- oprysk na komary – odpowiednie preparaty potrafią nie tylko odstraszyć szkodniki, ale też usunąć ich skupiska;
- oprysk na mszyce – należy stosować go zapobiegawczo i regularnie;
- oprysk na kleszcze – zabezpieczają cały teren przed ich bytowaniem.

Bardzo często uprawy atakuje też ćma bukszpanowa. Oprysk na tego szkodnika należy przeprowadzać profilaktycznie na początku kwietnia, a następnie powtórzyć pod koniec maja.

Środki grzybobójcze – fungicydy

Fungicydy są to środki stosowane do zwalczania grzybów atakujących rośliny. Zalicza się do nich substancje organiczne, nieorganiczne oraz środki biochemiczne. Mogą one całkowicie zahamować rozwój grzyba albo czasowo go powstrzymać. Fungicydy dzielimy na:

- ochronne – stosowane zapobiegawczo, zanim zarodniki grzyba zaczną rozwijać się na roślinie uprawnej;
- kontaktowe – wykazują działanie w miejscu kontaktu z grzybami, nie wnikają w głąb rośliny, zostają na jej powierzchni. Mogą być spłukiwane przez deszcz lub sztuczne nawadnianie;
- systemowe – ich substancje czynne wnikają przez korzenie lub liście.

Popularny środek grzybobójczy do roślin to miedzian. Opryski tym preparatem zalecane są natychmiast po zaobserwowaniu pierwszych objawów choroby lub zapobiegawczo, jeżeli choroby występowały w poprzednich latach. Zalecany jest do stosowania w uprawach amatorskich oraz w uprawach ekologicznych. Oprysk możemy wykonywać od marca do października.

Środki do zwalczania chwastów – herbicydy

Herbicydy są to środki służące do zwalczania chwastów. Można je podzielić na herbicydy selektywne – działające na określone gatunku lub herbicydy o szerokim spektrum działania (herbicydy nieselektywne). Dodatkowo dzielimy je też na:

- doglebowe – wchłaniane przez korzenie chwastów lub kiełkujące nasiona. Stosuje się je na powierzchnie niezachwaszczone oraz po pojawieniu się roślin;
- nalistne – dzieli się je dodatkowo na kontaktowe i systemowe. Kontaktowe działają na potraktowane nimi części roślin, najlepiej stosować je w ciepłą i suchą pogodę. Herbicydy systemowe działają na chwasty nasienne i korzeniowe, jednoliścienne i dwuliścienne. Ich skuteczność zwiększa się kiedy jest ciepło i wilgotno;
- kombinowane – jest to połączenie herbicydów nalistnych i doglebowych. Mają dłuży okres działania niż herbicydy nalistne.

Regulatory wzrostu i synergetyki

Regulatory wzrostu są to substancje wpływające i stymulujące wzrost rośliny. Za to synergetyki wzmacniają działanie innych preparatów. Zaliczamy do nich adiuwanty, które poprawiają skuteczność pestycydu. Mogą znajdować się w środkach ochron roślin lub być dodawane do wody w czasie przygotowywania cieczy użytkowej.

Naturalne środki ochrony roślin

Opryski możesz też przygotować samodzielnie w domu z naturalnych składników np. ze skrzypu, pokrzywy czy drożdży. Użyj do tego drożdży piekarskich rozpuszczonych w ciepłej wodzie.

Czym wykonać opryski?

Do oprysków, w zależności od potrzeb, można wybrać opryskiwacze ręczne, elektryczne lub spalinowe. Na rynku mamy dostępne różne rodzaje opryskiwaczy, takie jak:

- opryskiwacze ogrodowe ręczne, w tym opryskiwacz naramienny,
- opryskiwacz akumulatorowy,
- opryskiwacz elektryczny,
- opryskiwacz ciągany,
- opryskiwacz samojezdny.

Ważnym elementem każdego z tych urządzeń jest lanca do opryskiwacza i końcówka do opryskiwacza. Należy je dobrać odpowiednio pod nasze potrzeby i rodzaj preparatu, jaki chcesz zastosować. Ważne jest też tworzywo, z jakiego są zrobione.

Stosowanie środków ochrony roślin – zasady bezpieczeństwa

Środki ochrony roślin są bezpieczne tylko wtedy, kiedy stosujesz je właściwie, zgodnie z zaleceniami. Do najważniejszych zasad bezpieczeństwa zaliczamy:

- używanie środków ochrony roślin tylko w koniecznych, uzasadnionych przypadkach;
- optymalny dobór środków, do konkretnych potrzeb, dokładna identyfikacja problemu;
- zużycie niezbędnej zalecanej ilości preparatu;
- korzystanie ze sprawnych i sprawdzonych urządzeń do oprysków;
- wykonanie oprysków podczas słonecznej i bezwietrznej pogody – należy unikać stosowania środków ochrony roślin podczas deszczu (ryzyko zmywania cieczy) i wietrznej pogody (ryzyko znoszenia cieczy);
- uwzględnienie ochrony owadów zapylających w czasie kwitnienia – wtedy opryski najlepiej wykonywać późnym wieczorem lub nocą;
- stosowanie odzieży ochronnej podczas oprysków;
- zakup preparatu ze sprawdzonego źródła.

Najczęstsze błędy

Najczęściej popełnianym błędem podczas stosowania pestycydów jest nieprawidłowe rozpoznanie choroby albo potraktowanie patogenu niewłaściwym środkiem.

Drugim poważnym błędem jest zastosowanie preparatu niezgodnie z jego przeznaczeniem. Przykładowo środek do zwalczania mszyc na różach zostanie zastosowany na sałacie. Takie postępowanie jest niebezpieczne dla zdrowia, ponieważ nie zastosowano się do zaleceń producenta. Rośliny przeznaczone do spożycia powinny być opryskiwane w ściśle określonych terminach związanych z terminem ich zbioru.